Modul 5. Polityka fiskalna i ...

Modul 5. Polityka fiskalna i pieniezna w gospodarce zamknietej, Politologia dokumenty, Ekonomia, ekonomia ...

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Polityka fiskalnaipieniężna
w gospodarce zamkniętej
Wstęp
1. Stopa procentowa a poziom zrównoważenia dochodu
2. Równowaga na rynku dóbr i usług. Krzywa
IS
3. Równowaga na rynku pieniężnym. Krzywa
LM
4. Model
IS
-
LM
5. Funkcja globalnego popytu
6. Polityka fiskalnaapolitykapieniężna
Słownik
Bibliografia
Wstęp
Czy zastanawiałeś się kiedyś nad tym, jakie kroki musi podejmować rząd, aby do-
stosować politykę skarbową do realiów ekonomicznych panujących w kraju? Czy
potrafisz wyjaśnić mechanizm transformacji w gospodarce, omówić wpływ stopy
procentowej na różne rodzaje popytu czy opisać istotę zarządzania popytem?
Gdy zapoznasz się z materiałami zawartymi w tym module, bez trudu odpowiesz
na wszystkie pytania dotyczące polityki fiskalneji pieniężnej,będziesztakżepotra-
fiłobliczyćpoziomydochodunarodowegoi równowagęnarynkudóbr,usługoraz
rynku pieniężnym.
2
 1. Stopa procentowa
a poziom zrównoważenia dochodu
Stopa procentowa
, a zwłaszcza jej wysokość, zostaje ustalona na rynku pieniądza.
Zależy ona od wielkości popytu na pieniądz i od podaży pieniądza. Należy pa-
miętać o tym, że zmiany oprocentowania mają istotny wpływ na skłonność gospo-
darstw domowych do zaciągania pożyczek. Jeżeli w gospodarce wzrośnie np. po-
daż pieniądza, wówczas stopy procentowe obniżą się, zachęcając tym samym go-
spodarstwa domowe do większego zaciągania pożyczek w bankach komercyjnych.
W efekcie wzrosną wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych oraz ulegnie
zmianie wielkość ich majątku. Zjawisko to nazywamy
efektem bogactwa
(bądź
efek-
tem majątkowym
).
W przypadku obniżenia stopy procentowej,
wzrasta aktualna wartość przyszłych docho-
dów gospodarstw domowych, ponieważ spa-
dek stopy procentowej przyczynia się do wzro-
stu ceny posiadanych przez gospodarstwa do-
mowe aktywów (tj. akcji, obligacji), sprawiając
tym samym, że gospodarstwa stają się zamoż-
niejsze. Bogatsze gospodarstwa domowe wy-
dają więcej środków pieniężnych, co w kon-
sekwencji prowadzi wzrostu wydatków kon-
sumpcyjnych. Zależność wydatków konsump-
cyjnych (
C
) od stopy procentowej (
r
) ilustruje
rysunek 1.
Rysunek 1
Mechanizm transmisyjny
Mechanizmem transmisyjnym nazywamy wpływ zmiany stopy procentowej na po-
pyt konsumpcyjny. Wzrost stopy procentowej z
r
1
do
r
2
powoduje spadek wydatków
konsumpcyjnych gospodarstw domowych z
C
1
do
C
2
, natomiast spadek stopy pro-
centowej z
r
2
do
r
1
sprawia, że wydatki konsumpcyjne zwiększają się z
C
2
do
C
1
.
Zachowania gospodarstw domowych związane z podejmowaniem decyzji kon-
sumpcyjnych tłumaczą liczne hipotezy i teorie konsumpcji. W literaturze ekono-
micznej najwięcej uwagi poświęcono tzw.
teorii funkcji konsumpcji
.
W drugiej połowie lat 30. XX wieku niektórzy teoretycy ekonomii zaczęli wiązać
konsumpcję z dochodem i na tej podstawie przewidywać zmiany globalnej kon-
sumpcji (spożycia), odnosząc swoje rozważania do różnych rodzajów dochodów.
Efektem tego było stworzenie wielu koncepcji, zwanych w literaturze ekonomicz-
nej hipotezami dochodu, z których do najistotniejszych zaliczamy: koncepcję do-
chodu absolutnego, względnego (relatywnego), permanentnego (normalnego, sta-
łego) i teorię cyklu życia.
Hipotezę dochodu absolutnego
sformułował w 1936 roku John Maynard Keynes.
W swoich rozważaniach przyjął on, że globalna konsumpcja w roku
t
(
C
t
) jest funk-
cją dochodu (
Y
t
), czyli:
C
t
=
f
(
Y
t
).
3
Hipoteza dochodu absolutnego poprzedzona była przez Keynesa wnikliwą anali-
zą decyzji gospodarstw domowych dotyczących oszczędzania oraz determinantów
tych decyzji. W trakcie przeprowadzania swoich badań, autor zwrócił szczególną
uwagę na kilka podstawowych motywów kierujących gospodarstwami domowy-
mi, tj. przedsiębiorczość, przewidywanie, ostrożność, skąpstwo, kalkulację, ambi-
cję oraz polepszenie standardu przyszłej konsumpcji. W swoich dalszych rozważa-
niach Keynes analizował przede wszystkim postępowanie gospodarstw domowych
(które osiągały coraz wyższe dochody) oraz sformułował na podstawie tej analizy
pojęcie przeciętnej i krańcowej skłonności do konsumpcji.
Według Keynesa konsumpcja jest dodatnią (rosnącą) funkcją dochodu. Jednak
w miarę wzrostu dochodu zmniejsza się przeciętna skłonność do konsumpcji oraz
krańcowa skłonność do konsumpcji. Keynes w swoich rozważaniach przyjął trzy
podstawowe założenia na temat kształtowania się funkcji konsumpcji, które gło-
szą, że:
— przy wzroście rozporządzalnego dochodu, planowane wydatki konsumpcyj-
ne gospodarstw domowych wzrosną w mniejszym stopniu, ponieważ gospo-
darstwa skłonne są część swoich dochodów zaoszczędzić (ta właśnie skłonność
gospodarstw domowych do wydawania tylko części swoich dochodów została
przez Keynesa określona mianem krańcowej skłonności do konsumpcji),
— przy pewnym, bardzo niskim, poziomie rozporządzalnego dochodu gospodar-
stwa domowe będą zamierzały wydać cały dochód, który otrzymują,
— w przypadku gdy dochód spadnie poniżej pewnego krytycznego poziomu, wów-
czas konsumpcja może być większa od bieżącego dochodu, ponieważ gospo-
darstwa domowe będą planowały wydawać więcej niż zarabiają (bieżąca kon-
sumpcja będzie wówczas częściowo finansowanaz nagromadzonychw przeszło-
ści oszczędności).
Funkcja konsumpcji w prostym modelu keynesowskim, pokazuje zamierzony po-
ziom globalnej konsumpcji dla każdego poziomu globalnego dochodu:
C
=
C
A
+
KSK
(1 –
t
)
Y
=
C
A
+
KSK
·
YD
,
gdzie:
YD
= (1 –
t
)
Y
— rozporządzalny dochód.
Ogólny kształt prostej funkcji konsumpcji ma więc następującą postać:
C
=
C
[
Y
–
T
(
Y
)];
C
’ > 0,
gdzie:
T
— podatki od ludności.
Jak wynika z powyższego równania, Keynes uzależniał poziom konsumpcji wy-
łącznie od dochodu po opodatkowaniu (czyli dochodu rozporządzalnego) oraz
funkcji inwestycji uwarunkowanej tylko stopą procentową. Należy jednak zwrócić
uwagę, że analiza prostej lub planowanej funkcji konsumpcji dotyczyła wyłącznie
konsumpcji bieżącego dochodu. W praktyce mamy jednak do czynienia z tzw. od-
roczoną funkcją konsumpcji:
C
t
=
C
A
+
KSK
(1 –
t
) ·
Y
(
t
– 1)
=
C
A
+
KSK
·
YD
(
t
– 1)
,
co oznacza, że konsumpcja w okresie t odnosi się do dochodu w poprzednim okresie.
Hipoteza dochodu absolutnego — na podstawie analizy szeregów strukturalnych
(zawierających informacje na temat rozmiarów konsumpcji i oszczędności gospo-
darstw domowych o różnych dochodach) i szeregów czasowych — informuje, że
gospodarstwa domowe w miarę wzrostu rozporządzalnego dochodu większą jego
część oszczędzają, a nie przeznaczają na bieżące potrzeby.
4
Zjawisko to znajduje empiryczne potwierdzenie w stosunku do gospodarstw domo-
wych w krótkim horyzoncie czasowym. Jednakże w długim horyzoncie czasowym
stosunek globalnej konsumpcji do dochodu jest względnie stały, podobnie zachowu-
je się stopa oszczędzania, mimo znacznego wzrostu dochodu. Oznacza to, że stosu-
nek konsumpcji do dochodu zmienia się odwrotnie do poziomu dochodu w różnych
fazach cyklu gospodarczego oraz w przekroju różnych grup społecznych.
Przyczyn takiej sytuacji nie potrafiła objaśnić keynesowska funkcja konsumpcji,
dlatego też hipoteza dochodu absolutnego została poddana ostrej krytyce, zwłasz-
cza przez J. S. Duesenberry’ego, i skłoniła ekonomistów do sformułowania na nowo
teorii funkcji konsumpcji.
Duesenberry stworzył nową teorię postępowania gospodarstw domowych, doty-
czącą podejmowania decyzji konsumpcyjnych, zwaną
teorią dochodu względnego (re-
latywnego)
. Teoria ta głosi, że stopa oszczędzania uzależniona jest nie tylko od po-
ziomu absolutnego dochodu gospodarstwa domowego (w przeciwieństwie do hi-
potezy Keynesa), ale również od dochodów innych gospodarstw. W konsekwen-
cji oznacza to, że wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych uzależnione są
przede wszystkim od porównania wielkości dochodu danego gospodarstwa domo-
wego z dochodami innych znanych mu gospodarstw.
Duesenberry w swojej teorii dochodu względnego zwrócił uwagę na często wystę-
pujące w społeczeństwie zjawisko, polegające na rywalizacji ludzi w celu osiągnię-
cia wyższego standardu życiowego lub co najmniej w celu utrzymania najwyższego
standardu życiowego z przeszłości. Postępowanie to określił mianem
efektu pokazo-
wego
(demonstracji). Duesenberry twierdził, że efekt ten sprowadza się głównie do
naśladowania przez grupy o niższej pozycji społecznej struktur konsumpcji uzna-
nych za godne do osiągnięcia, a w przypadku warstw o najwyższej stopie życiowej
wynika z dążenia do uzyskania prestiżu, zwanego konsumpcją ostentacyjną (lub
efektem veblenowskim).
Ponadto Duesenberry podkreślił, że struktura konsumpcji w gospodarstwach do-
mowych uzależniona jest nie tyle od absolutnego poziomu dochodu, co od porów-
nania swojego standardu ze stopą życiową gospodarstw, z którymi dane gospodar-
stwo domowe spotyka się na gruncie towarzyskim, zawodowym i które osiągnęły
wyższy niż dane gospodarstwo poziom dochodów.
Na podstawie przeprowadzonych obserwacji Duesenberry wykazał, że gospodar-
stwa domowe zajmujące podobną pozycję społeczną dążą za wszelką cenę do uzy-
skania podobnego standardu konsumpcyjnego. W przypadku gdy dochód danego
gospodarstwa domowego w stosunku do przeciętnego dochodu w jego środowi-
sku relatywnie wzrasta, wówczas większą część swojego dochodu oszczędza, a nie
przeznacza na konsumpcję, co w efekcie przyczynia się do wzrostu oszczędności
w stosunku absolutnym oraz względnym do dochodu. Oznacza to, zdaniem Du-
esenberry’ego, że wzrost skłonności do oszczędzania jest rosnącą funkcją pozycji,
jaką zajmuje dane gospodarstwo domowe w tabeli podziału dochodów w stosunku
do innych gospodarstw.
Za pomocą teorii dochodu relatywnego próbowano wyjaśnić stałość stopy oszczęd-
ności w dłuższym horyzoncie czasowym, którą zaobserwowano w większości kra-
jów Europy. Natomiast w celu wyjaśnienia zmian w poziomie konsumpcji w krót-
kim czasie Duesenberry przyjął założenie nieodwracalności konsumpcji, głoszące,
że gospodarstwa domowe w okresie złej koniunktury, której towarzyszy spadek re-
alnych dochodów, dążą do utrzymania dotychczasowego poziomu konsumpcji, ko-
rzystając z nagromadzonych wcześniej oszczędności i przeznaczając je na bieżącą
konsumpcję. Takie zachowanie gospodarstw domowych ma miejsce wówczas, gdy
wychodzą one z założenia, że spadek dochodów ma charakter przejściowy. W lite-
raturze ekonomicznej określa się je mianem
efektu rygla
lub
efektu zapadki
.
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]