Modul 3 Uklad nerwowy i hormonalny jako regulujace i integrujace prace organizmu czlowieka, Studia, Biomedycznne ...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Układ nerwowy i hormonalny jako regulujące
i integrujące pracę organizmu człowieka
Wstęp
1. Budowa układu nerwowego
2. Czynność układu nerwowego
3. Budowa układu hormonalnego. Hormony tkankowe, podwzgórza i przysadki mózgowej
4. Hormony gruczołów dokrewnych. Regulacja neurohormonalna. Choroby na tle zaburzeń hormonalnych
5. Anoreksja i bulimia jako zaburzenia psychosomatyczne. Krótka charakterystyka zaburzeń zdrowia
psychicznego u dzieci i młodzieży
Słownik
Bibliografia
Wstęp
Wśród czynników wewnątrzpochodnych, wpływających na zdrowie człowieka są
również, poza omówionym w module poprzednim procesem dziedziczenia, ukła-
dy: nerwowy i hormonalny. Organizm człowieka składa się z ogromnej liczby ko-
mórek, grupujących się w tkanki, te w narządy, a narządy w układy narządów. Aby
ten cały system, tworzący organizm, mógł sprawnie funkcjonować, potrzebny jest
układ pełniący funkcję kierowniczą. Takie właśnie zadanie spełnia układ nerwo-
wy, a właściwie układ neurohormonalny. Ich wytwory: neuroprzekaźniki i hormo-
ny regulują wszystkie funkcje życiowe oraz integrują pracę narządów w jedną ca-
łość, natomiast ich zaburzone wydzielanie prowadzi do stanów chorobowych.
2
1. Budowa układu nerwowego
Organizm człowieka zbudowany z ogromnej liczby komórek, może funkcjonować
jako całość dzięki układom: nerwowemu i hormonalnemu. Układ nerwowy po-
wstaje z zewnętrznego listka zarodkowego — ektodermy.
W dużym uproszczeniu powiemy, że układ nerwowy składa się z komórek zmysło-
wych, odbierających informacje z zewnątrz i wewnątrz organizmu, komórek ner-
wowych czuciowych, przekazujących odebraną informację do ośrodkowego układu
nerwowego, oraz neuronów ruchowych, które przekazują przetworzoną informa-
cję do efektorów, np. do mięśni, pobudzając je do skurczu.
Układ nerwowy jest odpowiedzialny za:
— odbieranie bodźców ze środowiska zewnętrznego oraz wewnętrznego dzięki re-
ceptorom,
— reagowanie na te bodźce,
— zapamiętywanie ich.
Układ nerwowy jest zbudowany z:
1.
Tkanki nerwowej
, którą tworzą
komórki nerwowe
, czyli
neurony
. Ich liczbę określa się
na 25 miliardów. Istotnymi elementami w neuronie są dwa rodzaje wypustek:
—
dendryty
, które przewodzą pobudzenie do ciał komórki nerwowej,
—
akson
, który przewodzi impulsy od ciała komórki nerwowej do swojego za-
kończenia (przewodzenie ortodromowe).
Rysunek 1
Budowa komórki nerwowej
Źródło:
Biologiczne i medyczne pod-
stawy rozwoju i wychowania
, 2001..
Zasadniczą funkcją neuronu jest przekazywanie informacji zakodowanych w po-
staci impulsów nerwowych. Ciała neuronów mają różny kształt i wielkość. Za-
wierają jądro komórkowe umieszczone w cytoplazmie (neuroplazmie). We-
wnątrz ciała neuronu znajdują się tigroidy (zasadochłonne grudki zawierające
kras RNA), neurofibryle będące elementem budulcowym oraz ziarenka barwni-
ków należące do lipochromów. Ciało neuronu otaczają zwykle liczne komórki
należące do tkanki podporowej — tkanki glejowej.
3
2.
Tkanki glejowej
, którą dzielimy na:
— glej wyściółkowy, wyścielający komory mózgowia i kanał środkowy rdzenia
kręgowego
— glej właściwy, a w nim: astrocyty (duże komórki glejowe z licznymi wypust-
kami, które pośredniczą w wymianie substancji odżywczych, energetycznych
oraz produktów przemiany materii między krwią a komórkami nerwowymi),
oligodendrocyty (wytwarzają mielinę pełniącą funkcję izolatora), mikroglej
(małe komórki posiadające zdolności żerne, które pożerają fragmenty ob-
umarłych neuronów).
Włókna nerwowe
to wypustki nerwowe, kończące się na znacznej odległości od ciała
komórki nerwowej. W zależności od rodzaju i ilości osłonek wyróżniamy:
— włókna nerwowe nagie — nie posiadają osłonek, tworzą początkowe i końcowe
części nerwów oraz nerw węchowy,
— włókna nerwowe rdzenne (mielinowe) — posiadają osłonkę mielinową, tworzą
włókna OUN (ośrodkowego układu nerwowego) oraz nerw wzrokowy,
— włókna nerwowe rdzenne — posiadają dwie osłonki: mielinową i Schwanna,
tworzą nerwy obwodowe,
— włókna nerwowe bezrdzenne — nie mają osłonki mielinowej, posiadają tylko
osłonkę Schwanna, występują w autonomicznym układzie nerwowym.
Włókna nerwowe możemy również podzielić pod względem czynnościowym na:
— włókna nerwowe dośrodkowe (aferentne), które przewodzą impulsy z obwodu
do ośrodków,
— włókna nerwowe odśrodkowe (eferentne), które przewodzą impuls z ośrodków
na obwód.
Neurony dzielimy na:
— czuciowe, które odbierają bodźce z narządów zmysłów z całego ciała, następnie
przekazują pobudzenie do OUN,
— kojarzeniowe, występujące w OUN, które skupiają wszystkie informacje, prze-
twarzają je, a następnie przekazują do neuronów ruchowych,
— ruchowe, które przewodzą impulsy z mózgu do efektorów, najczęściej mięśni.
Podział układu nerwowego pod względem topograficznym:
1.
Ośrodkowy układ nerwowy (OUN)
a. mózgowie:
— mózg — kresomózgowie (2 półkule mózgowe),
— pień mózgu — międzymózgowie, śródmózgowie, tyłomózgowie,
b. rdzeń kręgowy.
Rdzeń kręgowy biegnie w kanale kręgowym, od pierwszego kręgu szyjnego do
drugiego kręgu lędźwiowego, ma około 45 cm długości. Przez otwory między-
kręgowe odchodzą od rdzenia nerwy rdzeniowe. Każdy nerw rdzeniowy ma ko-
rzenie grzbietowe, zawierające nerwy czuciowe, i korzenie brzuszne, zawierające
nerwy ruchowe, biegnące do mięśni poprzecznie prążkowanych. Nerw rdzenio-
wy jest więc nerwem mieszanym czuciowo-ruchowym. Na przekroju poprzecz-
nym rdzeń kręgowy ma istotę szarą w kształcie litery H. Istota szara to skupiska
ciał komórek nerwowych, zaś istota biała to skupiska aksonów pokrytych osłon-
ką mielinową. Istota szara w rdzeniu kręgowym jest otoczona istotą białą, w któ-
rej znajdują się drogi wstępujące i zstępujące, tworzące drogi nerwowe.
4
Rysunek 2
Budowa rdzenia kręgowego:
a) widok ogólny, b) przekroje
poziome na różnej wysokości,
c) rdzeń kręgowy i nerwy
rdzeniowe (wycinek)
Źródło: Kotschy, Kropińska, Kotschy,
2001.
Ośrodkowy układ nerwowy stanowi centrum dowodzenia całym organizmem.
Zarówno mózg, jak i rdzeń kręgowy są osłonięte przez szkielet, mózg ochrania-
ją kości czaszki, natomiast rdzeń kręgowy biegnie w kanale utworzonym przez
kręgi kręgosłupa.
2.
Obwodowy układ nerwowy
to:
— nerwy czaszkowe — 12 par,
— nerwy rdzeniowe — 31 par.
Nerwy czaszkowe:
I. Nerw węchowy — unerwia okolicę węchową błony śluzowej nosa.
II. Nerw wzrokowy — unerwia siatkówkę oka.
III. Nerw okoruchowy — unerwia mięśnie gałki ocznej.
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]