Moduł 3, żywienie
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Żywienie dziecka zdrowego i chorego
Żywienie dziecka zdrowego i chorego
Wstęp
1. Charakterystyka okresu noworodkowego i niemowlęcego
1.1. Okres noworodkowy
1.2. Okres niemowlęcy
2. Żywienie noworodka i niemowlęcia
2.1. Zapotrzebowanie pokarmowe
2.2. Żywienie naturalne
2.3. Żywienie sztuczne
2.4. Żywienie wcześniaków i noworodków z niską masą urodzeniową
3. Żywienie dziecka chorego. Postępowanie dietetyczne w chorobach układu pokarmowego
i w przypadku braku apetytu
3.1. Dieta dziecka w przypadku braku apetytu
3.2. Postępowanie żywieniowe w przypadku wymiotów
3.3. Postępowanie żywieniowe w zaburzeniach odżywiania
3.3.1. Biegunki
3.3.2.Postępowanie żywieniowe w zaparciach
4. Żywienie dziecka chorego. Postępowanie dietetyczne w wybranych chorobach genetycznych
4.1. Postępowanie żywieniowe w mukowiscydozie (
mucoviscidosis
)
4.2. Postępowanie żywieniowe w fenyloketonurii (
oligophrenia phenylopyruvica
)
5. Żywienie dzieci w niedoborach witaminowych
5.1. Postępowanie żywieniowe w przypadku krzywicy (
rachitis
)
Bibliografia
Literatura podstawowa
Literatura uzupełniająca
1
Żywienie dziecka zdrowego i chorego
Wstęp
Żywienie dziecka do pierwszego roku życia diametralnie różni się od żywienia dorosłych.
Dieta dziecka zaczyna się stopniowo upodabniać do diety dorosłych w okresie
poniemowlęcym, czyli od 1 do 3 roku życia. Dieta noworodków i niemowląt powinna być
odpowiednio zbilansowana. Od niej bowiem zależy rozwój całego organizmu. Musi
dostarczać odpowiednich ilości wszystkich niezbędnych składników odżywczych. Źródłem
białek, tłuszczów, węglowodanów, witamin i składników mineralnych są różne pokarmy.
W czasie kolejnych miesięcy życia noworodka wprowadza się nowe posiłki.
Pierwszy rozdział modułu prezentuje krótką charakterystykę okresu noworodkowego
i niemowlęcego. W drugim rozdziale przedstawione zostały schematy żywienia dzieci.
Istnieją przypadki, kiedy dieta noworodków różni się od diety prezentowanej
w schematach. Do nich należą różnego rodzaju choroby. Stąd właśnie rozdział trzeci
zawiera przykładowe opisy diet stosowanych w chorobach.
2
Żywienie dziecka zdrowego i chorego
1. Charakterystyka okresu noworodkowego i niemowlęcego
1.1. Okres noworodkowy
Okresem noworodkowym określa się czas rozwoju człowieka od narodzin do 28 dnia
życia. Za noworodka donoszonego uznaje się dziecko urodzone między
37 a 42 tygodniem ciąży. Noworodki urodzone przed 37 tygodniem nazywa się
wcześniakami. O ciąży przenoszonej mówi się przypadku, gdy poród odbył się po
42 tygodniu ciąży.
W ciągu pierwszego miesiąca życia noworodek przystosowuje się do nowych warunków
życia poza łonem matki. Wraz z pierwszym krzykiem dziecka po porodzie do płuc dostaje
się powietrze, które powoduje ich rozprężenie. Tym samym w naczyniach płucnych
zaczyna krążyć krew. Noworodek zaczyna sam oddychać.
Dziecko zaczyna samo przyjmować i trawić pokarm, utrzymuje równowagę kwasowo-
zasadową. W pierwszej dobie noworodek wydala od 2 do 5 razy tzw. smółkę — pierwszy
stolec — ciemnozielony lub czarny, mazisty. Smółkę tworzą: mukopolisacharydy, żółć,
śluz, złuszczony nabłonek, meszek. W czwartej dobie pojawiają się stolce przejściowe
— żółtozielone. W kolejnych dwu dobach zmieniają kolor na jasnożółty i oddawane są
ok. 3 razy na dobę.
Noworodek donoszony (czyli urodzony po 37 tygodniu ciąży) ma inne proporcje ciała niż
człowiek dorosły: dużą głowę, krótkie kończyny, długi tułów, krótką szyję. Średnia masa
ciała donoszonego noworodka waha się od 2500 g do 4500 g (średnia dla płci żeńskiej
wynosi 3200 g, dla męskiej 3400 g). Do piątej doby u noworodków można zauważyć
spadek masy ciała, spowodowany utratą płynów. Wynosi on średnio ok. 8% wagi
urodzeniowej. Po 7 do 10 dniach waga dziecka osiąga wartość wagi urodzeniowej.
Jeśli waga noworodka odbiega od podanych wyżej średnich wartości, mówimy o dystrofii
wewnątrzmacicznej —
hipotrofii
(waga poniżej 2500 g) lub
hipertrofii
(waga powyżej
4500 g). Częstszym zjawiskiem jest hipotrofia. 75% dzieci należących do tej grupy to
noworodki urodzone przedwcześnie, mające za niską wagę urodzeniową w stosunku do
swego wieku płodowego. Nazywa się je wcześniakami hipotroficznymi. Dzieci te zalicza
się do grupy szczególnego ryzyka i otacza specjalną opieką medyczną. Wcześniaki
urodzone z odpowiednią do ich wieku płodowego masą urodzeniową nazywamy
wcześniakami eutroficznymi. Dzieci te wyrównują różnice w poziomie rozwoju
3
Żywienie dziecka zdrowego i chorego
morfologicznego w stosunku do dzieci urodzonych o czasie między 18 miesiącem życia
a trzecim rokiem. Szybciej wyrównują różnice wcześniaki młodsze, których opóźnienie
jest większe. Wyrównywanie różnic w poziomie rozwoju morfologicznego następuje
później u wcześniaków hipotroficznych. Ich układ nerwowy jest niedojrzały, a zaburzenia
oddychania mogą prowadzić do niedotlenienia mózgu.
U noworodków występują dwa rodzaje tkanki tłuszczowej: brunatna i biała. Pierwsza
z wymienionych umiejscowiona jest: w śródpiersiu, wzdłuż kręgosłupa, między
łopatkami, wokół nerek i trzustki. Jest jej niewiele. Po porodzie, kiedy ciało noworodka
ulega gwałtownemu ochłodzeniu, pod wpływem reakcji obronnej rozpoczyna się spalanie
tłuszczu brunatnego. Wyróżniamy dwa rodzaje tkanki tłuszczowej białej: podskórną
— jest ona rozmieszczona na całym ciele i znajduje się głównie pod skórą oraz głęboką
— zlokalizowaną w głębi jamy brzusznej. Podskórna tkanka tłuszczowa izoluje ciało przed
zimnem. W przypadku niedostatecznej ilości dostarczanego pokarmu stanowi źródło
kalorii. Noworodki urodzone przed siódmym miesiącem ciąży są wrażliwe na zimno, nie
mają bowiem wykształconej tkanki tłuszczowej. Często przez pierwsze dni lub nawet
tygodnie przebywają w inkubatorze, gdzie zapewnia się im odpowiednio wyższą
temperaturę.
Długość ciała dziecka waha się średnio od 47 do 55 cm. Trudno jest precyzyjnie określić
długość ciała noworodka, ponieważ ze względu na bezpieczeństwo dziecka nie prostuje
się jego nóg. Bardziej precyzyjnym pomiarem jest określenie długości ciemieniowo-
siedzeniowej, czyli długości mierzonej od czubka głowy do kości ogonowej, określanej
jako Si. Średnia długość Si wynosi 33 cm. Noworodki żeńskie są nieco mniejsze i lżejsze
od noworodków męskich. Są jednak mocniejsze i bardziej odporne (stąd ich mniejsza
umieralność okołoporodowa). Ten dymorfizm płciowy jest wynikiem genetycznych różnic
zaznaczających się już w życiu płodowym.
Obwód głowy noworodka (uważany za istotny wskaźnik określający stan rozwoju mózgu)
wynosi średnio 34,6 cm (waha się od 33 do 36,5 cm). Obwód klatki piersiowej wynosi
średnio 33,4 cm (od 31 do 35 cm). Wartość obwodu głowy jest większa od wartości
obwodu klatki piersiowej do ok. 2 miesiąca życia. Miesiąc, w którym następuje
tzw. przekrzyżowanie się torów rozwojowych obu cech może być przesunięty w czasie,
nawet do pierwszych lat życia.
Skóra noworodka jest różowa, na barkach pokryta meszkiem płodowym. W drugiej bądź
trzeciej dobie może przybrać lekko żółty odcień, co jest wynikiem żółtaczki fizjologicznej,
która ustępuje po 8–10 dniach. Przyczyną żółtaczki fizjologicznej jest niedojrzałość
4
Żywienie dziecka zdrowego i chorego
enzymatyczna wątroby. Zbyt mała jest ilość wytwarzanych enzymów wiążących bilirubinę
(powstałą w wyniku rozpadu krwinek czerwonych z kwasem glukuronowym).
Pępowina stanowiąca podczas ciąży łącze zapewniające dopływ i odpływ bogatej
w substancje odżywcze krwi do łożyska, przecięta w czasie porodu, odpada po
ok. 6 dniach. Rana może goić się do ok. czterech tygodni.
Sutki noworodków mogą być nabrzmiałe. Podobnie wargi sromowe u dziewczynek. Wargi
sromowe mniejsze są pokryte przez wargi sromowe większe. U chłopców jądra powinny
znajdować się w worku mosznowym.
Noworodki są ruchliwe, zginają energicznie kończyny. W pozycji pionowej nie są w stanie
utrzymać główki, która opada do tyłu. Leżąc, przyjmują ułożenie płodowe.
Układ nerwowy noworodka jest niedojrzały. Noworodek przesypia 18–20 godzin na dobę.
Jego sen jest wielofazowy. Budzi się, odczuwając dyskomfort, wywołany np. głodem czy
chłodem. Płacz noworodka przypomina krzyk. Gruczoły łzowe są niedojrzałe, stąd
noworodek płacze, nie wydzielając łez. Noworodek ma słabo wykształcony narząd
wzroku. Dużo lepiej poczucie równowagi i dotyku.
Wyrazem niedojrzałości kory mózgowej są odruchy bezwarunkowe. Brak odruchów
bezwarunkowych lub ich przetrwanie dłużej niż rok może być objawem zaburzeń układu
nerwowego.
Wyróżnia się następujące odruchy bezwarunkowe:
⎯
odruch Moro — nazywany popularnie odruchem obejmowania — dziecko przy
gwałtownej zmianie położenia lub pod wpływem nagłego, głośnego dźwięku
energiczne prostuje kończyny, a następnie powoli obejmuje klatkę piersiową;
⎯
odruch pełzania — dziecko ułożone na brzuchu i podrażnione w pięty wykonuje ruch
pełzania, przesuwa na zmianę kolana do przodu;
⎯
odruch chwytania — dziecko zaciska dłonie na przedmiocie, który czuje na
wewnętrznej stronie dłoni, np. na palcach wskazujących dorosłego. Jest to tak mocny
chwyt, że można je unieść do góry;
⎯
odruch chodzenia — dziecko uniesione do góry, którego stopy dotykają podłoża,
wykonuje ruchy chodzenia, przebiera nogami.
Wymienić tu jeszcze trzeba odruch ssania, który pojawia się po urodzeniu, przy
pierwszym podrażnieniu ust. Utrzymuje się on przez kilka miesięcy. Należy go jednak
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]