Modul 2 Inne kraje subkontynentu indyjskiego, Indie i Azja Południowo-Wschodnia. Stanisław Tokarski 2008
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Inne kraje subkontynentu indyjskiego
1. Nepal
1.1. Ustrój i polityka
1.2. Usytuowanie geopolityczne, klimat, fauna i flora
1.3. Historia Nepalu
1.4. Gospodarka
2. Pakistan (Islamska Republika Pakistanu)
2.1. Polityka na przełomie XX i XXI wieku
2.2. Geopolityka i kultura
2.3. Gospodarka
3. Bangladesz
3.1. Gospodarka
3.2. Przemysł
3.3. Rolnictwo
3.4. Transport
3.5. Demografia
3.6. Usytuowanie geofizyczneigeopolityczne
3.7. Historia
3.8. Ustrój i polityka
3.9. Diaspora Bangladeszu w gospodarce, kulturze i sztuce, jej wpływ na procesy demokratyzacji
4. Sri Lanka
4.1. Struktura etniczna a geopolityka
4.2. Wyzwolenie i zniewolenie. Najnowsze dzieje Sri Lanki
4.3. Gospodarka
4.4. Historia i kultura
4.5. Kultura i sztuka
5. Bhutan
5.1. Usytuowanie geopolityczne a Droga Środka
5.2. Przyroda i klimat Bhutanu
5.3. Gospodarka
5.4. Historia
5.5. Sztuka Bhutanu
Bibliografia
1. Nepal
Dane podstawowe
Królestwo Nepalu (Adhirājya)
Obszar
: 147 000 kilometrów kwadratowych.
Ludność
: 25 000 000.
Stolica
: Katmandu.
Granice
: 1690 kilometrów z Indiami, 1236 kilometrów z ChRL.
Waluta
: rupia nepalska (NPR).
Miasta
: Katmandu, Biratnagar, Dźanakpur, Bhajrahawa.
Język oficjalny
: nepali.
Ustrój
: monarchia konstytucyjna.
System administracyjny
: pięć regionów, 14 prowincji i 75 dystryktów.
1.1. Ustrój i polityka
Do niedawna Nepal był monarchią, chociaż w kraju tym istniały także partie poli-
tyczne i Zgromadzenie Ogólne. Rodzina królewska była jednak oporna wobec ten-
dencji reformistycznych, próbując barierą cywilizacyjną oddzielić Nepalczyków od
światowych przemian. Z tego powodu Marc Gaborieau nazwał ten kraj archaicz-
nym (Gaborieau, 2007: 270).
U progu nowego tysiąclecia rosnący konfliktzakończyłsiędramatycznie.„WNe-
palu republikanie i maoistowscy rewolucjoniści usiłują obalić monarchę. W sąsied-
nim Bhutanie monarchia kwitnie. Jeszcze przed rokiem nepalscy władcy byli uwa-
żani za wcielenie boga Wisznu. Zmieniło się to wiosną, kiedy wybuchło powsta-
nie przeciwko królowi Gyanendrze. Na skutek zamieszek ulicznych w Katmandu
król został zmuszony do oddania władzy nie tylko partiom politycznym, ale i ma-
oistycznym partyzantom, którzy wywołali w dżungli rebelię zbrojną. Agonia ne-
palskiej monarchii zaczęła się w 2001 roku, gdy w krwawej rzezi w królewskim
pałacu zginęła niemal cała rodzina panująca, między innymi lubiany król Birendra
i następca tronu książę Dipendra, który najpierw wystrzelał krewnych podczas ko-
lacji, potem sam palnął sobie w łeb. Na tron wstąpił Gyanendra, młodszy brat Bi-
rendry, który nigdy nie zdobył serc poddanych, ani o nie nie zabiegał. Podejrzliwi
Nepalczycy nie mogą uwierzyć, iż tylko przypadek sprawił, że podczas feralnej kró-
lewskiej wieczerzy Gyanendry nie było w pałacowej jadalni, a jedynym ocalałym
z rzezi był jego syn” (Jagielski, 2006: 12).
Gdy rebelianci odbierali królowi władzę, lud go nie bronił. Zbuntowani maoiści
ogłosili, że już nie jest wcieleniem bożym (odebrano mu tytuł Shah Dev), a republi-
kanie kazali mu płacić podatki na równi z innymi mieszkańcami Nepalu. O tym,
czy kraj nadal potrzebuje króla, miało rozstrzygnąć Zgromadzenie Narodowe pod
koniec 2007 roku.
2
Dawne dzieje tego kraju opisał Krzysztof Dębnicki w książce
Współczesna histo-
ria Królestwa Nepalu.
Przyszłość Nepalu wzbudza wielkie zainteresowanie świa-
towych mediów. Teraźniejszość jest mglista i niejasna. W 1990 roku uchwalono
w Nepalu konstytucję, w której inicjatywa ustawodawcza została przekazana par-
lamentowi o sześcioletniej kadencji. Do Izby Przedstawicieli wybiera się 205 de-
putowanych, a do Izby Narodowej — 50, w tym 10 mianowanych przez króla, 35
przez drugą Izbę, a 15 przez kolegia wyborcze.
W związku z pamiętnymi wydarzeniami w pałacu parlament rozwiązano w latach
2002–2006. Król zachował sobie władzę wykonawczą i inicjatywę ustawodawczą,
mianował najwyższych sędziów i rząd z premierem na czele. Co więcej, nie chciał
dzielić się władzą w życiu politycznym. Był jednak pod presją partii politycznych,
z których najliczniejsza to Kongres Nepalski istniejący od 1947 roku. Nepalska
Partia Komunistyczna (marksistowsko-leninowska) i wspierająca króla Narodo-
wa Partia Demokratyczna (Rashtriya Prajatantra Party) powstały w latach 90. XX
wieku. Rebelia, jaka miała miejsce na początku XXI wieku zmieniła sytuację poli-
tyczną w Nepalu.
1.2. Usytuowanie geopolityczne, klimat, fauna i flora
Nepal to kraj leżący na Dachu Świata. Jego obszar wynosi 880 kilometrów długo-
ści i 500 szerokości, w przeważającej części terytorium położone jest na wysoko-
ści przekraczającej 6000 metrów. Najbardziej znany region to Himalaje Wysokie.
Granicę z Indiami i Chinami pokrywa wieczny śnieg. Ponad 80% obszaru Nepalu
zajmują Himalaje. To raj dla himalaistów, wznosi się tam osiem szczytów wysokich
na ponad 8000 metrów. Północna granica biegnie na wysokości nie mniejszej niż
6000 metrów. Najtrudniejsze do zdobycia szczyty to: Czomolungma (Mount Eve-
rest, 8850 metrów), Kanczendzonga (8586), Lhotse (8516), Makalu (8463), Czo
Oju (8201), Dhaulagiri (8167), Annapurna (8091). Niżej usytuowane są Małe Hi-
malaje z kotlinami, w których rozwijasięrolnictwo—zajmują17%obszarukraju.
Najbardziej znane jest południowe pasmo górskie Mahabharat, nieprzekraczają-
ce 3000 metrów wysokości, i Kotlina Katmandu w centrum Nepalu. Siły roboczej
w tym regionie nie brakuje, gęstość zaludnienia w Kotlinie Katmandu to ponad
600 osób na kilometr kwadratowy.
Takie zróżnicowanie wysokości wpływa na różnorodność klimatu. Mroźne zimy
i gorące lata są typowe dla tego regionu, istnieją jednak obszary cieplejsze, gdzie
można prowadzić uprawy tarasowe. Problem stanowią nieustabilizowane stany
wód. Z gór spływają rwące potoki i strumienie, tworzące dorzecze Gangesu. Trzy
główne rzeki to Karnali, Kosi, Narayani. Monsuny i topniejące śniegi grożą powo-
dziami. Wieczne lodowce stanowią 15% powierzchni kraju. Typy lasów w Nepa-
lu są ściśle związane z położeniem i wysokością danego terenu, przeważają drze-
wa sandałowe i bambusy, dęby, sosny, cedry, jodły, rododendrony. W lasach pełno
jest zwierzyny: bawołów, jeleni, makaków, spotyka się też tygrysy, niedźwiedzie
tybetańskie, pandy, słonie i nosorożce. Brzegi rzek i jezior zamieszkuje ptactwo:
kaczki, gęsi, pawie, kuropatwy, bażanty. Wielu Nepalczyków znajduje zatrudnie-
nie w tartakach i przy wyrębie drzew, co ostatnio ograniczono, zwiększając tereny
parków narodowych i rezerwatów przyrody.
3
1.3. Historia Nepalu
Większość terenów Nepalu to wysokie góry spowite chmurami. Warunki natural-
ne i rozrzedzone powietrze utrudniają funkcjonowanie w tym kraju. Himalaje od-
dzielają Nepal od Tybetu i Chin, góry Mahabharat — od Indii, czyniąc Nepal trud-
no dostępnym. Przyczynia się do tego również malaria, która nawiedza dolinę Te-
raju w pewnych porach roku. Położenie geograficzneiwarunkipanującewNepalu
izolują państwo od nieproszonych gości. Inwazja z wielką armią byłaby nieopłacal-
na, a praktycznie wręcz niemożliwa.
Pierwsze wioski nepalskie powstały w Teraju, ale to Kotlina Katmandu stanowi
ważny ośrodek handlowy, polityczny i gospodarczy kraju. Nepal był w historii ob-
szarem działania różnych wpływów. W III wieku p.n.e. cesarz Aśoka podporząd-
kował całe terytorium Himalajów wpływom indyjskim. Dokonał tego na drodze
pokojowej, nawracając mieszkających tam Tybetańczyków na buddyzm.
O dawniejszych czasach informują kroniki
Wanśawali
spisane w klasycznym san-
skrycie i języku newarskim w XIV wieku. Legenda przemieszana z faktami opiewa
czasy panowania rodów Gopala, a potem Mahisapala, których w VIII wieku p.n.e.
podbiło plemię Kiratów. Wizyta cesarza Aśoki w Nepalu w 265 roku p.n.e. zwią-
zała ten kraj z Indiami, choć ślady nawrócenia Nepalczyków na buddyzm są dziś
coraz słabsze — hinduiści stanowią 90% społeczeństwa nepalskiego, buddyści tyl-
ko 9%. Do roku 185 p.n.e. panowała jednak w Nepalu dynastia Maurya pocho-
dząca z Indii.
W innej części dzisiejszego Nepalu rządzili Kiratowie, aż do obalenia ostatniego
króla kirackiego przez Radżputów. W latach 400–750 Kotliną Katmandu rządziła
dynastia Liććhawich. Jej ślady znajdziemy w obiektach sakralnych, np. w świątyni
Ćangu Narajan znajduje się inskrypcja uwieczniająca Manadewę I (lata panowania:
464–505). Na przełomie VII i VIII wieku Nepal został podporządkowany Tybeto-
wi. Przyczyniły się do tego zaślubiny Bhrykuti, córki Amśurwamy (605–621), kró-
la z dynastii Liććhawich, i władcy Tybetu Soncena Gampo (Srong-btsan sgam-po).
Lokalne rządy sprawowały odtąd wiejskie pańćajaty, rady złożone z pięciu szano-
wanych mieszkańców. Zwyczaj ten praktykowany jest do dziś.
Od VI wieku obszar ten kontrolowali władcy Tybetu. Koniec ich panowania na-
stąpił w XIII wieku za rządów miejscowej dynastii Malla. Stulecie XIV to okres,
w którym doszło do rozdrobnienia dzielnicowego. Jaksza Malla podzielił kraj mię-
dzy swych synów, jak niegdyś Bolesław Krzywousty: Nepal rozpadł się na księstwa
Banepę Katmandu, Bhadgaun, Patan. Ich status kulturowy był podobny. Po epoce
buddyjskiej nastąpiła hinduizacja regionu.
Nowożytna historia Nepalu to czas zjednoczenia i konfliktówsąsiedzkich.Podko-
niec XVIII wieku rządy objęła dynastia Shah. Jej panowanie rozciągało się aż na
terytorium Tybetu. W wyniku interwencji zbrojnej w 1792 roku Chiny podporząd-
kowały sobie Nepal, od którego zażądały płacenia trybutu. Po zatargach granicz-
nych z Kampanią Wschodnioindyjską w latach 1814–1816 terytorium Nepalu utra-
ciło suwerenność na mocy traktatu w Sagauli. Znalazło się wówczas pod wpływem
Brytyjczyków i pod rządami rezydenta angielskiego, który ograniczył władzę kró-
lewską. W latach 1850–1950 przejmują ją w pewnej mierze dziedziczni premierzy
z rodu Rana. Jednakże są to rządy marionetkowe, choć Wielka Brytania w 1923
roku pozornie uznała niepodległość Nepalu.
W 1950 roku w Nepalu wybuchło powstanie przywracające suwerenną władzę
królewską. Powstała monarchia konstytucyjna. Król Nepalu Tribhuwan w 1955
roku ogłosił wstąpienie do ONZ. W wyborach w 1959 roku większość głosów zdo-
4
był Kongres Nepalski. Ale już w roku 1960 parlament rozwiązano, zdymisjonowa-
no rząd i zdelegalizowano partie polityczne. Konstytucja z 1962 roku nadała kró-
lowi prawo decydowania w najważniejszych sprawach państwowych, wprowadzo-
no system pośredniej reprezentacji we władzach lokalnych (pańćajaty). Ale zdele-
galizowane partie rozpoczęły walkę o władzę. Sankcje gospodarcze Indii i pomoc
Chin wzmocniły status partyzantki maoistycznej. Zakaz działania partii politycz-
nych obowiązywał do roku 1990, kiedy po krwawych rozruchach wprowadzono
konstytucyjnie parlamentarną wielopartyjność. Od 1996 roku marksiści (frakcja
maoistyczna) wystąpili jednak z parlamentu, rozpoczynając dziesięcioletnią par-
tyzancką wojnę ludową. Konflikttenzbiegł się z tragicznym wydarzeniem w życiu
królewskiego rodu. Syn króla Dipendra zastrzelił swych rodziców i kilku innych
członków rodziny królewskiej. Ponoć powodem strzelaniny w pałacu była odmo-
wa zgody na małżeństwo Dipendry z kobietą z rodu Ranów. Dziś rządzi Nepalem
parlamentarna koalicja siedmiu partii.
1.4. Gospodarka
Choć średnia gęstość zaludnienia w Nepalu wynosi 203 osoby na kilometr kwadra-
towy, to tereny uprawne zajmują niewielką część terytorium tego kraju. Tradycyj-
ne rolnictwo wymaga wielkich nakładów pracy, a daje niskie plony. Surowy klimat
utrudnia hodowlę kóz, owiec, jaków. Trudne warunki powodują, że wielu miesz-
kańców Nepalu żyje na granicy ubóstwa. Ponadto znaczny przyrost demograficzny
w ostatnich czasach może doprowadzić do kryzysu ekonomicznego.
W wymiarze lokalnym bilans gospodarczy ratuje turystyka. Przy granicy z India-
mi znajduje się Lumbini, zespół ruin uznawany za miejsce narodzin Buddy — cel
tybetańskich i birmańskich pielgrzymek. Obiekt wpisany jest na Listę Światowego
Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO. Dawną świetność Lumbini
oraz regionu buddyjskiego miasta Kapilawastu (dziś ruin w pobliżu nepalskiej wio-
ski Panderii w dystrykcie Bhagwanpur) opisał Purna Chandra Mukherji w artykule
Antiquities in the Terai, Nepal. The Region of Kapilavastu
(Purna Chandra, 1914:
391). O relacji średniowiecznego pielgrzyma Hiuen Tsanga z tych miejsc pielgrzy-
mek buddyjskich można przeczytać w pracy René Grousseta
In the Footsteps of
Buddha
(Grousset, 1971: 136–138)
.
W północno-wschodniej części Nepalu leży wysokogórski Park Narodowy Sagar-
mantha, zaś wokół masywu Annapurny utworzono Obszar Chroniony. W ostat-
nich latach na szeroką skalę rozwinęły się usługi turystyczne związane z ośrodka-
mi himalajskimi Katmandu i Pokara, organizującymi większość wypraw w Hima-
laje. Nepalskie plemię tragarzy wysokogórskich (Szerpowie) jest przystosowane do
himalaistyki jak nikt inny, a bez nich ten rodzaj turystyki przynoszący miejscowej
ludności spore zyski nie miałby szans rozwoju. Partyzanci maoistowscy nie ataku-
ją turystów. Pobierają od nich dwa dolary za dzień, wydają nawet bilety i zawierają
porozumienia z niektórymi biurami turystycznymi. Dodatkowym źródłem utrzy-
mania wieśniaków nepalskich jest przemyt, brak jednak danych o jego wkładzie
w budżety domowe.
PKB na jednego mieszkańca Nepalu to półtora dolara amerykańskiego. Tempo
wzrostu wynosi 3%. Gęstość zaludnienia kraju, którego powierzchnia równa się
połowie powierzchni Polski, jest bardzo zróżnicowana, jeśli wziąć pod uwagę, że
łącznie żyje tam 25 milionów ludzi. Stopa bezrobocia sięga jednak 40%, choć moż-
na to tłumaczyć specyfikąprodukcjichałupniczej.WNepaluuprawiasiękukury-
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]