Moduł 2, dokumenty, szkoła ola
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Choroby układu oddechowego
Choroby układu oddechowego
Wstęp
1. Fizjologia, etiologia i diagnostyka chorób układu oddechowego
1.1. Wybrane zagadnienia z zakresu fizjologii układu oddechowego
1.2. Etiologia i diagnostyka niektórych chorób płuc i dolnych dróg oddechowych
1.2.1. Ostre zapalenie oskrzeli (
bronchitis auta
)
1.2.2. Przewlekła obturacyjna choroba płuc (
chronic obstructive pulmonary disease
— COPD)
1.2.3. Rozstrzenie oskrzeli (
bronchiectases
)
2. Zapaleniepłuc i nowotwory płuc
2.1. Zapalenia płuc, etiologia i diagnostyka
2.2. Wybrane zagadnienia z zakresu nowotworów płuc
3. Przewlekła niewydolność oddechowa, pylice płuc
3.1. Ostra i przewlekła niewydolność oddechowa
3.2. Pylice płuc
4. Patogeneza i zasady rozpoznawania chorób alergicznych
5. Zaburzenia przemiany materii i niedokrwistość
5.1. Wybrane zagadnienia z zakresu zaburzeń przemiany materii
5.1.1. Cukrzyca (
diabetes mellitus
)
5.1.2. Zaburzenia gospodarki witaminowej
5.1.3. Otyłość
5.2. Niedokrwistości — patogeneza i diagnostyka
1
Choroby układu oddechowego
Wstęp
Choroby układu oddechowego, ze względu na częstość występowania, stanowią
istotne zagrożenie dla zdrowia populacji nie tylko w Polsce, lecz również w innych
krajach. Powodują one około 14% wszystkich zgonów oraz są najczęstszą przyczyną
absencji chorobowej. W epidemiologii chorób układu oddechowego szczególne
znaczenie, ze względów społecznych, a szczególnie ze względu na drogi szerzenia
się zakażenia, ma gruźlica. Badania wykazują, że około 30% populacji naszego kraju
jest zakażone prątkiem gruźlicy, choroba ta wraz z chorobami alergicznymi płuc
stanowi ważny problem zdrowotny i społeczny.
2
Choroby układu oddechowego
1. Fizjologia, etiologia i diagnostyka chorób układu oddechowego
1.1. Wybrane zagadnienia z zakresu fizjologii układu oddechowego
Tlen (O
2
) jest bez przerwy potrzebny wszystkim tkankom organizmu do utrzymania
prawidłowych przemian metabolicznych, w czasie których powstaje dwutlenek węgla
(CO
2
), który jako produkt „odpadowy” jest wydalany. Przed urodzeniem wymiana
gazowa odbywa się przez łożysko i między krwią płodu a krwią matki. Po urodzeniu
rozpoczyna się wymiana gazowa między krwią i powietrzem w płucach, których
pęcherzyki są tak zbudowane, że tylko bardzo cienka przegroda dzieli krew od
powietrza i pozwala na wymianę O
2
i CO
2
między nimi. Układ oddechowy człowieka
składa się z następujących części:
1) górne drogi oddechowe — obejmują drogi oddechowe od nozdrzy do
pęcherzyków płucnych,
2) pęcherzyki — miejsce wymiany gazów w każdym płucu,
3) żebra, mięśnie międzyżebrowe i przepona — razem tworzą aparat mechaniczny
do wentylacji płuc,
4) ośrodek oddechowy — umiejscowiony w pniu mózgowia; wysyła on bodźce
nerwowe, kontrolujące aktywność układu oddechowego.
Powietrze wdechowe przechodzi przez górną część drzewa oskrzelowego. Tchawica
dzieli się na oskrzela płatowe, dwa po jednej, trzy po drugiej stronie. Oskrzela te
dzielą się na drobniejsze — segmentowe, które zaopatrują segmenty płucne
każdego płuca. Segmenty są zamkniętymi, niezależnymi czynnościowo jednostkami
tkanki płucnej, otoczonymi przegrodą z tkanki łącznej. Drzewo oskrzelowe dzieli się
dalej, tworząc wiele generacji oskrzeli. Dziesiąta generacja oskrzeli nazywana jest
oskrzelikami.
Pęcherzyki płucne to worki powietrzne, składające się z błony podstawnej i dwu
rodzajów pneumocytów. Pęcherzyki grupują się wokół przedsionków, z których każdy
zaopatrywany jest przez przewód oddechowy, stanowiący końcowy odcinek układu
oddechowego. Pęcherzyki są ściśle otoczone siecią naczyń włosowatych
3
Choroby układu oddechowego
i w miejscu, gdzie te dwie struktury stykają się, dochodzi do wymiany gazowej.
Wydolność wymiany gazowej można mierzyć przez oznaczenie ilości tlenu
i dwutlenku węgla we krwi tętniczej. Ciśnienia cząstkowe prawidłowe gazów są
następujące: pO
2
— 100 mm Hg (13,3 kPa), pCO
2
— 40 mm Hg (5 kPa).
Wentylacja jest procesem mechanicznym, w czasie którego powietrze wchodzi do
płuc i jest z nich usuwane po nastąpieniu wymiany gazowej w płucach. Wentylacja
jest powodowana ruchem żeber i przepony, które zmieniają objętość klatki
piersiowej. Najważniejszym mięśniem wdechowym jest przepona. Spokojny wydech
jest procesem biernym, zależnym od elastyczności płuc, drzewa oskrzelowego
i ściany klatki piersiowej.
Normalny rytm oddechowy regulowany jest przez grupę komórek nerwowych
w moście i rdzeniu przedłużonym mózgu i nazywa się ośrodkiem oddechowym.
Komórki te są wrażliwe na bezpośrednie stężenie CO
2
(pCO
2
) w opływającej je krwi
(5, 7).
1.2. Etiologia i diagnostyka niektórych chorób płuc
i dolnych dróg oddechowych
1.2.1. Ostre zapalenie oskrzeli (
bronchitis auta
)
Ostre zapalenie oskrzeli może być wywołane przez zakażenie bakteryjne, wirusowe
lub mikoplazmatyczne. Zmiany zapalne mogą dotyczyć dróg oddechowych na całej
długości, zwykle zajęta jest również tchawica, czasem oskrzeliki. Występowanie
ostrego nieżytu oskrzeli związane jest z oziębieniem, osłabieniem organizmu, często
z drażnieniem dróg oddechowych przez dymy i pary. W okresach nasilenia zakażeń
wirusowych i mikoplazmatycznych chorują również osoby nie mające predyspozycji
do zakażeń oskrzelowych.
Ostre zapalenie oskrzeli może przebiegać z gorączką lub bez niej. W obrazie
chorobowym dominuje kaszel, skąpe wykrztuszanie, zaostrzenie szmeru
pęcherzykowego, świsty i furczenia. U osób starszych, ostre zapalenie oskrzeli może
4
Choroby układu oddechowego
wikłać się z zapaleniem płuc, co w znacznym stopniu pogarsza rokowanie. W ostrym
nieżycie oskrzeli rokowanie jest dobre. Zapalenie oskrzelików jest chorobą
o rokowaniu niepewnym. Objawy ostrego, skurczowego nieżytu z eozynofilią — jeśli
nie są intensywnie leczone — mogą przedłużać się, przechodząc następnie
w typowy obraz przewlekłego lub astmatycznego nieżytu oskrzeli.
1.2.2. Przewlekła obturacyjna choroba płuc
(
chronic obstructive pulmonary disease
— COPD)
Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) jest stanem charakteryzującym się
postępującym, trudno odwracalnym ograniczeniem drożności oskrzeli,
spowodowanym przewlekłym zapaleniem oskrzeli i/lub rozedmą płuc, któremu może
towarzyszyć nieswoista nadreaktywność oskrzeli. Przewlekłe zapalenie oskrzeli
(PZO) charakteryzuje się występowaniem przewlekłego kaszlu z odkrztuszaniem
przez co najmniej 3 miesiące w roku, podczas kolejnych 2 lat. Rozedma płuc jest
definiowana jako trwałe powiększenie przestrzeni powietrznych położonych dystalnie
od oskrzelika końcowego, ze zniszczeniem ścian pęcherzyków płucnych bez
wyraźnego zwłóknienia. Zapadalność na POChP jest najczęściej związana
z paleniem tytoniu, chociaż poza tym pewną rolę odgrywa tu zanieczyszczenie
środowiska zewnętrznego i domowego, infekcje układu oddechowego oraz
obciążenie rodzinne.
Podstawowym objawem przewlekłego zapalenia oskrzeli jest kaszel i wykrztuszanie,
potem dołącza się do tego duszność wysiłkowa i wreszcie spoczynkowa oraz objawy
prawokomorowej niewydolności krążenia. Charakterystyczne jest tu poranne
wykrztuszanie, połączone z kaszlem oraz — niekiedy — z dusznością. Skuteczna
„poranna toaleta drzewa oskrzelowego” poprawia stan chorego tak, że od godzin
południowych do wieczornych samopoczucie jego staje się lepsze. POChP
rozpoznaje się na podstawie typowych objawów przewlekłego zapalenia oskrzeli lub
rozedmy i nieodwracalnego upośledzenia przepływu powietrza w oskrzelach.
Leczenie POChP polega głównie na leczeniu przewlekłego zapalenia oskrzeli i jego
powikłań. Należy dążyć do tego, aby kaszel był skuteczny, tzn. żeby chory, kaszląc,
wykrztuszał łatwo plwocinę. Ważna jest właściwie prowadzona „poranna toaleta
drzewa oskrzelowego”. W tym celu należy radzić choremu, żeby rano po wstaniu
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]