Modul 2 Chiny - kolebka azjatyckiej cywilizacji, Daleki Wschód. Dominik Mierzejewski 2006
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Chiny — kolebka azjatyckiej cywilizacji
1. Charakterystyka wybranych dynastii chińskich
2. Organizacja państwa i społeczeństwa
2.1. Podstawowe zasady społeczne
2.2. Cesarz jako przywódca
2.3. Grupy społeczne
2.4. Rodzina
2.5. Miejsce kobiety w społeczeństwie
3. Sun Zi i myślenie strategiczne Chińczyków
4. Język i pismo ludności chińskiej
4.1. Gramatyka
4.2. System znaków
4.3. Budowa znaku
4.4. System transkrypcji
4.5. Zasięg i wpływ języka chińskiego
5. Literatura i sztuka Chin
5.1. Literatura
5.2. Sztuka
Bibliografia
1. Charakterystyka
wybranych dynastii chińskich
Zrozumienie ponad 5000 lat historii Chin wymaga przedstawienia głównych dy-
nastii rządzących Państwem Środka.
Początki państwa chińskiego sięgają XII w. p.n.e. Państwo to powstało na rolniczych
terenach w dolinie Rzeki Żółtej (obecnie okolice Zhengzhou, prowincja Henan). Do
pierwszych, legendarnych dynastii Państwa Środka zaliczamy kolejno dynastie Xia
(2200–1750 p.n.e.), Shang (1750–1040 p.n.e.) oraz Zhou (1027–221 p.n.e.).
Na podstawie wykopalisk archeologicznych stwierdzono, że panujące dynastie zaj-
mowały miejsce poprzednich w drodze walki, jednak proces ten nie odbywał się na
drodze gwałtownych wojen, a wszystkie państwa miały swoje centra w różnych re-
gionach i współistniały obok siebie. W momencie, kiedy jedno centrum stawało się
silniejsze, wówczas przejmowało władzę nad pozostałymi. Należy podkreślić, że
dobrobyt pierwszych państw chińskich opierał się na rolnictwie, nie zaś na handlu
z innymi regionami. Wynikało to z położenia geograficznegowśrodkulądu,gdzie
nie docierały karawany czy statki kupieckie.
Spośród wymienionych trzech dynastii najistotniejszą rolę odgrywała dynastia
Zhou, w trakcie panowania której ukształtowało się ostatecznie państwo chińskie.
Początkowo plemię Zhou osiadło w dolinie rzeki Wei, stając się wasalem państwa
Shang. W 1040 r. p.n.e. oba państwa, mobilizując 700 do 800 wiosek stoczyły woj-
nę, którą wygrało plemię Zhou, przenosząc stolicę państwa do Changan (dzisiej-
szy Xian).
Rysunek 1
Obszar panowania dynastii Zhou
2
Rysunek 2
Obszar panowania dynastii
Shang
Pod koniec panowania dynastii Zhou nastąpił tzw. Okres Walczących Królestw
(475–221 p.n.e.). W czasie walk dużą przewagę uzyskał władca państwa Qin
i w 221 r. p.n.e. przyjął tytuł Qin Shihuang — Pierwszego Cesarza Qin. Pierw-
szy chiński cesarz był zwolennikiem zasad szkoły legistów (
fajia
), które zaleca-
ły stosowanie nagród i kar jako systemu służącego utrzymaniu spokoju w społe-
czeństwie. W tym celu zjednoczone państwo zostało podzielone na 31 okręgów
administracyjnych, zarządzanych przez centralnie mianowanych urzędników. Po
zjednoczeniu w 221 r. p.n.e. ustanowiono 36 komandorii (
jun
), które podzielo-
no na powiaty (
xian
). Ponadto, w celu pomniejszenia roli dotychczasowej arysto-
kracji, ustanowiono wiele nowych honorowych tytułów i stopni uprawniających
do zwolnień z podatków i prac obowiązkowych oraz do dochodów z określonych
ziem i od ich mieszkańców. Ważnym elementem było preferowanie rolnictwa jako
główniej gałęzi gospodarki państwa, co wyrażało się m.in. w swobodnym obrocie
ziemią. Legistyczne doktryny rządzenia zmierzały do wzmocnienia roli państwa
wobec możnych rodów. W tych czasach ustanowiono m.in. odpowiedzialność zbio-
rową nie tylko w obrębie każdej rodziny, ale również w obrębie jednostek admi-
nistracyjnych złożonych z pięciu do dziesięciu rodzin. W takim systemie najlepszą
obroną przed karami było natychmiastowe donoszenie na poszczególnych człon-
ków rodziny. Prowadziło to do podkopania więzi grupowych i lojalności rodzin-
nej. Kontrola państwa nad ludnością zwiększyła potęgę wojskową państwa Qin.
W czasie panowania Pierwszego Cesarza wprowadzono unifikację i standaryza-
cję w różnych dziedzinach życia, między innymi ujednolicono system monetarny,
wprowadzono identyczny rozstaw kół wozów, co ułatwiło transport na drogach
wiejskich. Ważnym elementem polityki państwa było ujednolicenie pisma w dwóch
formach — tak zwanego pisma małopieczątkowego oraz wielkopieczątkowego,
do użytku codziennego w administracji państwowej. Warto również podkreślić,
że w tym okresie rozpoczęto budowę Wielkiego Muru. Jednak po śmierci Qina
w 210 r. p.n.e. cesarstwo szybko rozpadło się i pogrążyło w wojnie domowej.
3
Rysunek 3
Obszar panowania dynastii Qin
Kolejną rządzącą dynastią Chin była dynastia Han, która rozpoczęła rządy w 206 r.
p.n.e. W początkowym okresie ustanowiono 14 komandorii w zachodniej części
państwa i pozwolono 10 arystokratycznym rodom panować nad wschodnią czę-
ścią państwa. Pierwszy cesarz Han, mimo że kontynuował politykę poprzedników,
jednak w zdecydowany sposób ograniczył przymus pracy oraz obciążenia podat-
kowe chłopów. Najbardziej znanym z władców Han był cesarz Wu Di, panujący
w latach 141–87 p.n.e. Wu Di ustanowił konfucjanizm obowiązującą religią pań-
stwową, zaostrzył prawo karne, wprowadził egzaminy na stanowiska administracji
państwowej oraz stworzył rezerwy zbożowe państwa. Na arenie międzynarodowej
państwo dynastii Han musiało ustanowić stabilne stosunki z plemionami turec-
kich nomadów — Xiongnu. Ponadto w czasach cesarza Wu Di państwo Han roz-
szerzyło znacznie swoje granice przez podbój części Półwyspu Koreańskiego oraz
dzisiejszych terenów Wietnamu i Laosu. W tym okresie zapanowano również nad
szlakiem handlowym, zwanym szlakiem jedwabnym, prowadzącym przez Samar-
kandę i Bucharę w Azji Centralnej do Persji i dalej do Rzymu. Chiny, odmiennie niż
w czasach poprzednich dynastii, otworzyły się na handel zagraniczny. W tym cza-
sie eksportowano przede wszystkim duże ilości jedwabiu i nefrytu, kupując za gra-
nicą len, pieprz, arbuzy, przyprawy oraz konie i wielbłądy. Największym wynalaz-
kiem tego okresu był papier, wytwarzany od 105 r. n.e. W latach 25–220 n.e. na
terenie Chin rozprzestrzenił się buddyzm.
4
Rysunek 4
Obszar panowania dynastii Han
Po okresie panowania dynastii Han nastąpiło rozbicie i epoka „Trzech Królestw”,
następnie kilkuwiekowy okres bardzo wielu krótkotrwałych dynastii (m.in. Jin
oraz tzw. dynastii Południowe i Północne Sui). Dopiero w VII w. n.e. na blisko trzy
stulecia władzę przejęła dynastia Tang. Był to okres rozwoju gospodarczego i kul-
turalnego Chin. Rozwijałsięhandel,budowanodrogi,ponadtowynalezionodruk,
co wpłynęło na rozwój piśmiennictwa. Tworzono kanony w sztukach plastycznych,
które do dziś przetrwały np. w malarstwie krajobrazowym. Stolicą państwa za pa-
nowania Tangów był dzisiejszy Xian.
Ważną dynastią, z punktu widzenia przeprowadzanych reform, była dynastia Song,
panująca w latach 960–1279. Okres jej panowania dzielony jest na dwa podokresy:
— dynastia Song Północna — lata 960–1127,
— dynastia Song Południowa — lata 1127–1279.
W czasie panowania dynastii Song przeprowadzono gruntowną reformę państwa
w dziedzinie wojskowości, w administracji, gospodarce i kulturze.
W dziedzinie wojskowości dokonano przede wszystkim redukcji ponad miliono-
wej armii, a także powołano odpowiednio wyszkolonych profesjonalnych urzęd-
ników zwanych mandarynami. W tym okresie w Chinach rozpowszechnił się druk
z wykorzystaniem ruchomych czcionek z gliny oraz wynaleziono kompas i proch
czarny. Ponadto w omawianym okresie nastąpił szybki proces urbanizacji państwa
Song, a stolica — Kaifeng — była wówczas trzykrotnie większa od starożytnego
Rzymu. Warto zwrócić uwagę, że Chiny liczyły wówczas już ponad 120 milionów
mieszkańców. W gospodarce okres ten charakteryzował się wzrostem produkcji
stali — w 1078 r. wyprodukowano ponad 125 tys. ton tego surowca.
Początek upadku państwa Song datowany jest na rok 1127, kiedy na stolicę kra-
ju Kaifeng najechali Mandżurowie. Cesarz przeniósł się do Hangzhou (dzisiejsza
stolica prowincji Zhejiang), który liczył wówczas już ponad 500 tys. mieszkańców
(w tym okresie Paryż czy Wenecja liczyły około 100 tys. mieszkańców).
Głównym wrogiem państw Song był Czyngis-chan, który w 1215 r. zajął Mandżu-
rię i północne Chiny. W 1276 r. południowa dynastia Song udała się do prowincji
Guangdong, a 16 cesarz dynastii — Gongdi — abdykował. Ostatnim cesarzem zo-
stał wybrany jego 9-letni brat Zhao Shi, a dwór cesarski osiadł na terenie dzisiej-
szego Hongkongu. W 1279 r. w dolinie Rzeki Perłowej stoczono bitwę, która zde-
cydowała o przejęciu władzy nad Chinami przez plemiona mongolskie.
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]