Modul 1 Drogi do zrozumienia ...

Modul 1 Drogi do zrozumienia Dalekiego Wschodu, Daleki Wschód. Dominik Mierzejewski 2006

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Wstęp do kurs
Państwa Dalekiego Wschodu — Azji Wschodniej — zajmują coraz bardziej znaczące miejsce w świecie. Szyb-
ki i dynamiczny rozwój gospodarczy Chin, Japonii oraz Korei Południowej stanowi o ważności tego regionu,
a zachodzące tam procesy polityczne mają bardzo duże znaczenie dla układu współczesnych stosunków między-
narodowych. Najistotniejszym zagadnieniem, przykuwającym uwagę wielu obserwatorów, są podstawy cywi-
lizacji dalekowschodniej. Myśl i filozofia ludów zamieszkujących obszary w dolinach Rzeki Żółtej i Jangcy ma
wielowiekową tradycję. Na obszarze tym powstały takie systemy filozoficzne, jak konfucjanizm i taoizm, które
wywarły silny wpływ na kształtowanie się społeczeństw Azji Wschodniej. Ważnym z punktu widzenia wzajem-
nych relacji był również buddyzm i jego odmiany: therawada oraz mahajana, a także wierzenia japońskie, będą-
ce pod jego silnym wpływem. Największy wpływ na państwa regionu wywarło Państwo Środka — Chiny, z któ-
rych okoliczne ludy zaczerpnęły system organizacji społecznej, a także pismo, papier i inne doniosłe wynalazki.
W dawniejszych czasach Chiny rozciągały swoje wpływy na Półwysep Koreański i Japonię. Ludy tych obszarów
ceniły kulturę chińską do tego stopnia, że systemy znaków w tych językach powstały na bazie języka chińskie-
go. Ponadto w Chinach narodziło się strategiczne myślenie wojskowe Mistrza Sun, które w późniejszych okre-
sach zostało zaadaptowane przez myślicieli koreańskich i japońskich. Jak więc widzimy, Chiny były dominującą
potęgą w regionie.
Współczesne państwa Azji Wschodniej przechodzą głębokie transformacje — zarówno pod względem gospo-
darczym, jak i politycznym. Gospodarki państw regionu dążą do integracji, tworząc strefy wolnego handlu.
W politycznym aspekcie jest to nieco trudniejsze z uwagi na różnice w systemach politycznych, a także ze wzglę-
du na odmienne postrzeganie świata stosunków międzynarodowych. Jednak procesy integracyjne w głównej
mierze utrudnione są przez wzajemną nieufność, zwiększanie wydatków na zbrojenia oraz liczne konflikty,
w tym: spór o przyszły status Tajwanu, problem nuklearny w Korei Północnej czy spór terytorialny na Morzu
Południowochińskim.
Drogi do zrozumienia Dalekiego Wschodu
1. Ogólna charakterystyka regionu
2. Konfucjanizm — dominujący prąd filozoficzny
3. Taoizm w Azji Wschodniej
4. Buddyzm i jego odmiany
5. Wierzenia japońskie — szintoizm
Bibliografia
1. Ogólna charakterystyka regionu
Określenie granic regionu Dalekiego Wschodu napotyka na szereg problemów
— przede wszystkim natury definicyjnej.Pojęcie
Daleki Wschód
(
Far East
) jest obec-
nie traktowane jako nieodpowiadające globalnej rzeczywistości, z uwagi na euro-
pocentryczny kontekst i nieuwzględnianie miejscowej specyfiki. Ponadto, z punk-
tu widzenia północnoamerykańskiego, termin Daleki Wschód jest nieco mylący,
zważywszy na bliskość Alaski i wschodnich rubieży Federacji Rosyjskiej. Stąd ter-
minem coraz częściej stosowanym w naukach o cywilizacji czy w politologii jest
określenie
obszar Azji i Pacyfiku
. W skład omawianego regionu wchodzą: Azja
Wschodnia i basen Oceanu Spokojnego.
Termin
Azja
nie jest określeniem, którego korzenie tkwią w kulturze czy też trady-
cji państw regionu. Wzorem dla powyższego pojęcia było słowo
Asu
pochodzące
z języka asyryjskiego, oznaczające ‘wschód słońca’. W języku greckim z kolei sto-
sowano określenie Azjos, co znaczyło ‘obcy’ bądź ‘wrogi’ i odnosiło się głównie
do wrogiego imperium perskiego. Starożytni Rzymianie mianem
Minor Asia
(
Azja
Mniejsza
) określali terytoria rozciągające się na obszarach dzisiejszej Turcji i Iraku.
Powszechne określenie kontynentu azjatyckiego przyjęło się w XVIII wieku, zatem
w epoce dominacji brytyjskiej.
Obecnie, po zakończeniu okresu kolonialnego, bycie Azjatą — przede wszystkim
w rozumieniu Koreańczyków, Chińczyków i Japończyków — nabrało znaczenia
prestiżowego i stosowane jest w kontekście życia społecznego, politycznego i eko-
nomicznego. Warto również podkreślić, że w latach 90. XX wieku wyodrębnił się
system wartości określany mianem azjatyckiego —
asian values
. Autorem tego po-
jęcia jest były premier Malezji Mahathir bin Mohammad. W swoim wystąpieniu
pt.
Wartości azjatyckie
, wygłoszonym 21 maja 1996 r. na forum Zgromadzenia
Ogólnego Rady Gospodarczej Basenu Pacyfiku, do najważniejszych różnic między
kultami Wschodu i Zachodu zaliczył konflikt między prawami jednostki a prawa-
mi grupy (społeczności, rodziny, państwa), które — według niego — w cywiliza-
cjach wschodnich pozwalają na uniknięcie wielu sporów (Haliżak 1999: 76). Dla
społeczeństw azjatyckich wspólnym mianownikiem cywilizacyjnym są następują-
ce zasady:
— tradycja silnej władzy jako podstawa bezpieczeństwa ludzi, handlu czy spraw-
nego zarządzania,
— uznanie i szacunek dla rodziny jako podstawowej komórki społecznej,
— drugorzędna rola kobiety w społeczeństwie i rodzinie,
— tradycja kontaktów nieformalnych (z chińskiego
guanxi
), które decydują o kształcie
i decyzjach podejmowanych w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym,
— silne powiązania między wspólnotami lokalnymi.
Region Azji Wschodniej podzielony jest na następujące subregiony:
— Azję Północno-Wschodnią, w skład której wchodzą następujące państwa: Fede-
racja Rosyjska, Japonia, Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna, Chiń-
ska Republika Ludowa i Tajwan oraz Mongolia,
— Azję Południowo-Wschodnią, do której zaliczane są następujące państwa: Bir-
ma, Wietnam, Laos, Kambodża, Tajlandia, Brunei, Malezja, Indonezja, Singa-
pur i Filipiny.
4
Dla zrozumienia regionu ważne jest przedstawienie jego zróżnicowania kulturowe-
go i demograficznego.
Z punktu widzenia kulturalnego wyróżnia się systemy filozoficzne i religie mające
wpływ na heterogeniczność kulturową: hinduizm, buddyzm, islam, chrześcijań-
stwo i szintoizm, oraz systemy filozoficzne: konfucjanizm i taoizm. Uwzględnia-
jąc kryteria językowe i religijne, w regionie Azji i Pacyfiku należy wyodrębnić trzy
kręgi kulturowe:
— buddyjski: Birma, Tajlandia, Laos, Kambodża,
— konfucjański: Chiny, Tajwan, Korea, Japonia, Singapur, Wietnam,
— muzułmański: Brunei, Malezja, Indonezja, południowe Filipiny.
Dwa spośród wyróżnionych kręgów kulturowych — buddyjski oraz muzułmański
— mają charakter religijny. Buddyzm jest religią o charakterze misyjnym. Powstał
w Indiach i rozprzestrzenił się na Chiny w I w. n.e., a w VI w. n.e. został przyjęty
przez Koreańczyków i Japończyków. Głównym terenem aktywności buddyzmu po-
zostaje Azja Południowo-Wschodnia.
Islam z kolei jest drugą pod względem liczebności wyznawców religią w regionie,
głównie za sprawą wyznawców z Indonezji, których liczba przekracza 200 mln. Na
Dalekim Wschodzie (m.in. w południowych Filipinach i regionie autonomicznym
Chińskiej Republiki Ludowej — Xinjiangu) islam charakteryzuje się dużą aktyw-
nością religijną oraz separatyzmem.
Państwo Chrześcijaństwo Islam Buddyzm Hinduizm
Brunei
8,0
64,2
13,1
0,9
Tabela 1
Struktura wyznań religijnych
w państwach Dalekiego
Wschodu w 1990 r. (%)
ChRL
0,2
2,4
6,0
—
Filipiny
94,3
4,3
0,1
0,2
Hongkong
17,7
0,5
17,1
0,2
Japonia
3,0
-
—
—
Kambodża
0,6
2,4
—
—
Laos
1,8
1.0
—
—
Malezja
6,2
49,4
7,4
7,4
Republika Korei 30,5
—
—
—
Tajwan
7,4
0,5
—
—
Wietnam
7,4
1,0
—
—
Źródło: Haliżak, 1999: 67.
Drugi z wyróżnionych czynników to czynnik demograficzny. Najliczniejszym pań-
stwem regionu są Chiny, w których w 2005 r. zamieszkiwało ponad 1 mld 300 mln
osób, na następnym miejscu znajduje się Japonia z 127 mln mieszkańców, Półwy-
sep Koreański z 70 mln, Tajwan z 22 mln. Najmniej liczna jest Mongolia — mieszka
w niej 2 mln 700 tys. ludzi. Dynamika rozwoju demograficznego regionu wskazu-
je, iż jest to najludniejszy region świata. W 1950 r. obszar ten był zamieszkiwa-
ny przez 1 mld 396 mln ludzi, w 1980 r. przez 2 mld 630 mln, w 1990 r. przez
3 mld 168 mln, w 2005 r. przez 3 mld 905 mln, a według przewidywań Organiza-
cji Narodów Zjednoczonych w 2050 r. liczba ludności na Dalekim Wschodzie prze-
kroczy 5 mld 217 mln (patrz tab. 2).
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]