Moduł 9, MEDYCYNA, Promocja zdrowia
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Styl życia a edukacja zdrowotna
Styl życia a edukacja zdrowotna
Wstęp
1. Rola promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej w okresie przedkoncepcyjnym, prenatalnym
i postnatalnym
2. Zdrowie seksualne
2.1. Uzależnienie od seksu
2.2. Agresja seksualna
2.3. Impotencja a styl życia
3. Programy profilaktyczne w patologii społecznej
3.1. Profilaktyka uzależnień
3.2. Profilaktyka AIDS
3.3. Przemoc
3.4. Zapobieganie samobójstwom
4. Pojęcie jakości życia
Słownik
Bibliografia
Literatura podstawowa
1
Styl życia a edukacja zdrowotna
Wstęp
Punktem wyjścia dla edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia jest położenie nacisku na
samodzielny rozwój w świecie istniejących współzależności. Oznacza to stworzenie
podstaw dla zdrowia przez usunięcie przeszkód w planowaniu, egzekwowaniu
i promowaniu właściwego dla jednostki (ale także całych społeczeństw) stylu życia.
Działania edukacyjne czy też promujące zdrowie mają miejsce na różnych etapach życia
— nie można wskazać, który z okresów jest tym przewodnim, ponieważ zdobyte
doświadczenia, dobre nawyki w każdym okresie przyczyniają się do utrzymania zdrowia,
albo do podjęcia profilaktyki, gdy zdrowie zawodzi.
2
Styl życia a edukacja zdrowotna
1. Rola promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej
w okresie przedkoncepcyjnym, prenatalnym i postnatalnym
Okres przedkoncepcyjny
Wszystkie małe dziewczynki bawią się w dom, każda z nich dba o swoją lalkę, traktując
ją jak własne dziecko. U chłopców okres zabawy w cowboya czy policjanta dłużej trwa.
Dom
i
rodzina
to hasła, które dopiero w późniejszym okresie życia nabierają dla chłopców
większego znaczenia. Jednak i chłopcy i dziewczynki (w przyszłości mężczyźni i kobiety)
naśladują swoich rodziców i bezwiednie sami przygotowują się do roli przyszłych
rodziców. Zabawy te znajdują odzwierciedlenie w dorosłym życiu.
Celem opieki przedkoncepcyjnej jest uzyskanie oraz utrzymanie dobrego zdrowia
psychofizycznego kobiety w okresie poprzedzającym ciążę. Działania te w konsekwencji
mają zwiększyć szansę na urodzenie zdrowego dziecka, a wcześniej bezpiecznego
przebycia przez kobietę okresu ciąży, porodu i połogu. Aby mogło to nastąpić,
w profilaktyce przedkoncepcyjnej wyróżnia się trzy grupy działań:
1. Ocenia się ryzyko związane z:
indywidualnymi cechami przyszłej matki (np. wiek, warunki bytowe),
zachowaniami zdrowotnymi i nałogami (np. dieta, alkohol, narkotyki),
przyjmowanymi lekami, współistniejącymi chorobami (uwarunkowania
genetyczne), stanem immunologicznym (przeciwciała przeciw WZW typu B,
różyczkowe),
warunkami środowiskowymi występującymi w miejscu pracy przyszłej matki
(i ojca),
przeszłością położniczą (poronienia, przerywanie ciąży),
chorobami występującymi w rodzinie (dziedzicznymi),
czynnikami psychologicznymi,
możliwością dostępu do placówki ochrony zdrowia,
2. Prowadzi się edukację dla przyszłych rodziców w zakresie:
planowania rodziny,
ryzyka chorób, które przenoszone są drogą płciową,
zagrożeń środowiskowych,
możliwości przyjmowania leków (bezpieczeństwo lub szkodliwość),
3. Podejmuje się interwencje w kierunku zmniejszenia stopnia ryzyka medycznego oraz
psychospołecznego. W związku z tym należy:
podjąć leczenie w kierunku chorób przewlekłych,
3
Styl życia a edukacja zdrowotna
podjąć walkę z uzależnieniami,
prowadzić szczepienia ochronne,
w razie potrzeby zastosować pomoc społeczną.
Niestety w ostatnim okresie coraz więcej ciąż nie jest planowanych, wiek matek obniża
się. Można spotkać się także z sytuacjami odwrotnymi, kiedy to matki są już kobietami
w wieku dojrzałym (pierwsza ciąża po 40 r.ż.). Aby zapobiec wadom wrodzonym, takim
np. jak wada cewy nerwowej, należałoby wszystkie kobiety w wieku rozrodczym nakłonić
do przyjmowania kwasu foliowego w okresie przedkoncepcyjnym i w pierwszych
12 tygodniach ciąży.
Okres prenatalny
W naszym kraju wszystkie kobiety mają prawo do opieki prenatalnej, którą można
uzyskać w placówkach ochrony zdrowia, tj. zespołu opieki zdrowotnej pierwszego
kontaktu (przede wszystkim położne i pielęgniarki środowiskowe). Kobieta w ciąży ma
prawo do wyboru lekarza, który będzie prowadził jej ciążę. Jest to kontynuacja opieki
przedkoncepcyjnej. Opieka prenatalna, obserwacja pacjentki powinna być prowadzona
już od pierwszych tygodni ciąży w celu promowania zdrowia zarówno matki, jak i dziecka.
Pozwala to na wykrycie różnego rodzaju komplikacji. Patrząc na aktualne dane dotyczące
umieralności noworodków w Polsce należy zwracać szczególną uwagę na:
1. Przyrost wagi ciała kobiet w czasie ciąży (prawidłowy przyrost masy ciała wynosi
około 10–15 kg, a dla ciąży bliźniaczej 16–20 kg).
2. Rzucenie palenia przez kobietę ciężarną.
Niestety jest to odwieczny problem lekarzy, położnych prowadzących kobiety w ciąży.
Wiele z substancji toksycznych znajdujących się w dymie tytoniowym kumuluje się
w płynie owodniowym i we krwi płodu. Porzucenie nałogu palenia nigdy nie jest aktem
jednorazowym, jest to raczej stopniowy proces nauki nowych zachowań, to znaczy
zachowań osoby niepalącej. Taki proces został opisany przez Prochaskę i DiClemente,
przedstawia go rysunek 1.
4
Styl życia a edukacja zdrowotna
decyzja
rzucenia
próba
rzucenia
myśli
o rzuceniu
rzucenie
powrót
do nałogu
„zadowolony”
palacz
były
palacz
Rysunek 1.
Proces decyzyjny w procesie rzucania palenia
Najczęściej potrzeba około pięciu albo i więcej prób zaprzestania palenia, zanim
palacz trwale przestanie palić. Jak można się domyślić, kobieta paląca, która decyduje
się na urodzenie dziecka taką próbę powinna podjąć jeszcze przed zajściem w ciążę.
Zaprzestanie palenia na początku ciąży zmniejsza w dużym stopniu ryzyko poronień
samoistnych, małej masy urodzeniowej, a nawet śmierci dziecka;
3. Ryzyko zakażenia się płodu kobiety ciężarnej HIV (+).
Do zakażenia może dojść zarówno w czasie ciąży, porodu, jaki i karmienia piersią.
W celu zapobiegnięcia zakażeniu odmatczynemu należy m in.: w miarę możliwości
unikać inwazyjnych procedur u kobiet ciężarnych (np. amniocenteza, nacinanie
krocza), podczas porodu wielokrotnie odkażać kanał rodny, zmyć skórę noworodka
wodą zaraz po urodzeniu, nie karmić piersią, stosować leki antyretrowirusowe.
U kobiet z podejrzeniem zakażenia wirusem HIV najważniejsze są jednak działania
edukacyjne, które nakłonią je do wyjaśnienia statusu serologicznego i podjęcia jak
najszybszych działań prewencyjnych omówionych powyżej.
Okres postnatalny
Edukacja zdrowotna jako proces uczenia społeczeństwa dbania o własne zdrowie
i zdrowie innych to bardzo ważny element zarówno swoistej profilaktyki, jak i nieswoistej.
Promowanie zdrowia w okresie niemowlęcym i kolejnych to zadania opieki zdrowotnej
pierwszego kontaktu. Jest to wyzwanie dla położnych środowiskowych, które w tym
okresie powinny być partnerami dla rodziców. Działania edukacyjne powinny być
nakierowane na zwiększenie potencjału zdrowotnego dziecka przez:
1. Odpowiednie odżywianie.
Obecnie za jedyny prawidłowy sposób żywienia niemowląt (szczególnie w pierwszym
półroczu życia) uznaje się karmienie piersią, ponieważ pokarm matki jest
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]