Moduł 5, medyczne różne, Pedagogika
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Teoria wychowania — strategie
Teoria wychowania — strategie
Wstęp
1. Poglądy na temat strategii wychowania w wybranych podręcznikach
1.1. Poglądy reprezentowane przez pedagogów z podręcznika pod redakcją Śliwerskiego i Kwiecińskiego
1.2. Poglądy Kunowskiego
1.3. Poglądy Muszyńskiego
2. Zamiast zakończenia
Bibliografia
Literatura podstawowa
Literatura dodatkowa
Wstęp
Moduł piąty jest kontynuacją rozważań na temat teorii wychowania — dotyczy jednak
charakterystyki strategii wychowawczych. Po wyjaśnieniu więc:
czym jest teoria naukowa?
czym jest, w kontekście teorii naukowych, teoria wychowania?
jakie rodzaje teorii wychowania można wyodrębnić we współczesnej pedagogice?
jaki jest związek antropologii filozoficznej z pedagogiką?
możemy przejść do dalszych analiz.
By lepiej wyjaśnić, czym jest strategia wychowawcza, musimy odwołać się ponownie do
tego, co zostało już powiedziane na temat związków antropologii filozoficznej
z wychowaniem. Powiedzieliśmy wówczas, że aby określić:
Co to jest wychowanie?
Jak wychowywać?
czyli określić strategię wychowania, musimy wiedzieć:
Kogo chcemy wychowywać?
a więc wiedzieć:
Kim jest człowiek?
1
Teoria wychowania — strategie
Znamy już odpowiedzi różnych pedagogów na pytanie: „Kim jest człowiek?”. Wiemy też,
w jaki sposób możemy odpowiadać na pytanie „Kim jest człowiek?”. Zgodnie więc z
przedstawionym wcześniej schematem przechodzenia od odpowiedzi antropologicznych do
pedagogicznych, możemy w budowaniu strategii wychowania wyodrębnić dwa etapy
udzielania odpowiedzi:
1. Pierwszy będzie dotyczył tego,
czym jest wychowanie
.
2. Drugi tego,
jak wychowywać
.
Można więc najogólniej powiedzieć, że strategia wychowania obejmuje następujące kwestie:
określenie istoty wychowania,
określenie sposobów wychowania.
Wymienionym zagadnieniom poświęcony będzie ten właśnie moduł. Jego treść stanowić
będą ogólne zagadnienia dotyczące strategii wychowawczych. Będziemy więc w nim mówić
o takich aspektach wychowania, jak jego:
cele,
metody,
zasady,
środki,
formy.
By ułatwić zrozumienie przedstawionych wcześniej kwestii, ujmiemy je w postaci schematu:
Teoria wychowaia = założenie antropologiczne + strategia wychowania
(kto?)
(co? jak?)
koncepcja wychowania
(co?)
sposoby wychowania
(jak?)
cele
zasady
metody środki
formy
Rysunek 1.
Ogólny model budowy teorii wychowania
2
Teoria wychowania — strategie
Podczas analizowania schematu może pojawić się pewna wątpliwość, ponieważ
o wychowaniu mówiliśmy już w module pierwszym, dlaczego więc i tu powracamy do tej
kwestii? Tak, ale w module pierwszym mówiliśmy o nim na poziomie metateoretycznym,
a więc bardzo ogólnie. Tu będziemy mówić na poziomie teoretycznym (konkretnych teorii
wychowania), a więc bardziej szczegółowym niż metateoretyczny. Będziemy zatem
roztrząsać wszystkie możliwe szczegóły i dokładniej wnikać w istotę wychowania.
Wnikanie w szczegóły istoty i sposobów wychowania, czyli zgłębianie strategii wychowania,
dotyczyć będzie poglądów konkretnych pedagogów — dobrze już Wam znanych —
podręczników pod redakcją Godlewskiego; Kwiecinskiego i Śliwerskiego oraz autorstwa
Kunowskiego.
Opisany model budowania teorii wychowania może sprawiać wrażenie nadto
schematycznego. Usprawiedliwieniem tego faktu jest to, że każdy model jest w pewnym
sensie opartym na analizie rzeczywistości schematem (porównaj moduł o teoriach
naukowych), dlatego dobry wychowawca musi pamiętać, że wychowanie jest
sztuką
, stąd
każde postępowanie wychowawcze, mimo posiadanej przez wychowawcę uporządkowanej
wiedzy, musi być otwarte i twórcze. O tym nie wolno nam zapominać!
Powróćmy jednak do strategii.
Jak mówiliśmy wcześniej, strategia wychowania powstaje
z odpowiedzi na pytanie: czym jest wychowanie i jak wychowywać? Teraz skupimy naszą
uwagę na tym, jak wychowywać, czyli na sposobach wychowywania. Zanim jednak o tym
powiemy — kilka uwag na temat celów wychowania, ponieważ one łączą się bezpośrednio
ze sposobami wychowania.
Zagadnieniem celów wychowania zajmuje się tele o lo gi a . W pedagogice przez cele
wychowania najczęściej rozumie się:
szczególnie ważne zadania dotyczące rozwoju człowieka,
wzorce osobowe,
konkretne cechy osobowości bądź charakteru.
Można powiedzieć najogólniej, że cele są stanem, do którego człowiek–wychowawca dąży,
pragnie go osiągnąć. Są więc stanem
postulowanym
.
Pedagog może wyprowadzać cele wychowania z:
filozofii,
3
Teoria wychowania — strategie
religii,
psychologii,
socjologii,
ideologii.
W osiąganiu konkretnych celów wychowania pomagają zasady wychowania, które mają
nadrzędny charakter wobec metod, choć to bywa niejednakowo ujmowane przez różnych
pedagogów. Z a sa d y wyc h o wan ia to podstawy, na których powinien opierać się proces
wychowania. Przykładem takich zasad mogą być wymienione przez Mieczysława
Łobockiego warunki skuteczności wychowania. Podaje on następujące warunki:
humanistycznego podejścia do wychowania,
eksponowania metod oddziaływań pośrednich,
umiejętności porozumiewania się z wychowankami,
poznawania dzieci i młodzieży,
unowocześnienia kształcenia pedagogicznego (Łobocki, 1999: 126).
Z zagadnieniem zasad wiążą się
metody wyc howani a, przez które najogólniej
rozumiemy:
— konsekwentne, świadome, systematyczne, w pewnym sensie „schematyczne”
postępowanie wychowawcy;
— czynności i środki używane przez wychowawcę do osiągnięcia zamierzonych przez niego
celów.
Zatem można powiedzieć, że metoda to
systematycznie stosowany przez wychowawcę
sposób postępowania zmierzający do osiągania przez niego określonych celów wychowania.
Metody wychowania klasyfikowane są w różny sposób i dzielone przez pedagogów są na:
— oddziaływania na konkretną osobę,
— oddziaływania na grupę osób.
Możemy też mówić o ważnej grupie metod dotyczących
samowychowania, ale one
przewidują inną rolę dla wychowawcy niż w typowym procesie wychowania.
Metody wymagają odpowiednich
środków wychowawczych.
Wśród nich najczęściej
wymienia się:
— własny przykład wychowawcy,
4
Teoria wychowania — strategie
— słowo,
— nagrody i kary, bardzo szeroko i różnie ujmowane,
— zadania do wykonania.
Ostatnią z kategorii pojęciowych, której używa się najczęściej przy opisie strategii
wychowawczych, są formy wychowania.
Są to sytuacje społeczne organizowane celowo:
1. Ze względu na rodzaj aktywności wychowanka, np.:
— wychowanie artystyczne,
— wychowanie muzyczne,
— wychowanie religijne,
— wychowanie fizyczne.
2. Ze względu na
relacje, w jakie wchodzimy w procesie wychowania z innymi ludźmi.
Podsumujmy teraz to, co zostało do tej pory powiedziane. Proponujemy ułożenie listy
najczęściej stosowanych kategorii dotyczących strategii wychowawczych.
?
A oto owa lista:
— cele,
— zasady,
— metody,
— środki,
— formy.
Po tym ogólnym wprowadzeniu do teorii strategii wychowania, możemy przystąpić do analizy
trzech wybranych przez nas podręczników.
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]