Modul 2 Czynniki ksztaltujace kulture organizacyjna, Socjologia
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Czynniki kształtujące kulturę organizacyjną
1. Otoczenie a zmiana kultury organizacyjnej
2. Uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne kultury organizacyjnej
3. Znaczenie misji i wizji w kształtowaniu kultury organizacyjnej
Bibliografia
1. Otoczenie a zmiana kultury
organizacyjnej
Termin
organizacja
w nauce o zarządzaniu jest różnie definiowany imoże ozna-
czać m.in.:
— pewną całość, której elementy składowe przyczyniają się osiągnięcia założonych
celów,
— instytucje lub grupy celowe (złożone z ludzi) o różnym zakresie działalności,
— system (społeczny, gospodarczy, polityczny itd.), w którym zachodzą interakcje
(związki zależności i wzajemnego oddziaływania).
Źródłem powstania i funkcjonowania organizacji jest łączenie wysiłków dla zreali-
zowania wspólnego celu.
Pojęcie
organizacja
można rozpatrywać w trzech kategoriach:
— w znaczeniu rzeczowym lub instytucjonalnym oznacza podmiot (instytucję)
o różnym charakterze działalności, który tworzy całość złożoną z takich części,
jak ludzie, przedmiot działania, środki działania i warunki działania;
— w znaczeniu czynnościowym lub rezultatowym oznacza proces organizowania,
rozumiany jako ciąg kolejnych i powiązanych ze sobą czynności, mających do-
prowadzić do ukształtowania rzeczowej struktury działania; jest to proces podej-
mowania decyzji i kierowania działaniem dla osiągnięcia określonych celów;
— w znaczeniu strukturalnym lub atrybutowym oznacza system nastawiony na
spełnienie określonej misji (celu), który jest oceniany z punktu widzenia jego
sprawności; organizacja, skupiając grupę (grupy) ludzi dla realizacji określonych
celów, tworzy strukturę organizacyjną określającą podział czynności i kompe-
tencji członków organizacji. Struktura organizacyjna prezentuje elementy (ko-
mórki organizacyjne), z jakich składa się organizacja i sposób ich wzajemnego
powiązania.
Najczęściej spotykany jest podział organizacji według ich funkcji genotypowej,
czyli roli, jaką spełniają w zaspokajaniu potrzeb społecznych. Wyróżnia się nastę-
pujące typy organizacji:
— gospodarcze — ukierunkowane na prowadzenie działalności zorientowanej na
osiąganie korzyści materialnych, czyli zysku (np. przedsiębiorstwa produkcyjne,
handlowe i usługowe),
— służące zaspokajaniu niematerialnych potrzeb społeczeństwa — najczęściej są to
organizacje non-profit, czyli działające nie dla osiągania zysku (np. szkoły pu-
bliczne, szpitale, organizacje kulturalne i naukowe),
— administracyjne ogólnopaństwowe i lokalne — militarne, policyjne i samorzą-
dowe,
— społeczne — partie polityczne, stowarzyszenia, związki zawodowe,
— religijne—kościoły,stowarzyszeniawyznaniowe,sekty.
Każda z wyżej wymienionych organizacji działa w pewnym otoczeniu.
Otoczenie
to przestrzeń, w której funkcjonuje dana organizacja, składająca się ze składników
rzeczywistości, które wywierają na nią wpływ i jednocześnie podlegają jej oddzia-
ływaniu.
2
Jak podaje
Encyklopedia organizacji i zarządzania
otoczenie organizacji (systemu)
to
wszystko to, co znajduje się poza układem rozważanym i co może wywierać na nie-
go wpływ lub to, na co dany układ oddziałuje. Otoczeniem jest więc zbiór wszyst-
kich składników nienależących do rozważanego systemu, których zmiany mogą
spowodować przejście systemu w inny stan niż istniejący (
Encyklopedia organizacji
i zarządzania
, 1981: 337).
Tak więc miedzy organizacją a jej otoczeniem zachodzi ciągły proces wymiany
energii, informacji oraz zasobów. Wpływ otoczenia na organizację, w tym na jej
kulturę, ma różne nasilenie — zależy to od wielu czynników, m.in. od jej wielkości,
siły, typu, tolerancji na potrzebę jej istnienia. Analiza otoczenia organizacji dotyczy
zwykle następujących obszarów: otoczenia zewnętrznego — ogólnego i bezpośred-
niego oraz środowiska organizacji (jej wnętrza).
Otoczenie ogólne organizacji (dalsze)
to niezbyt wyraźnie określone wymiary i siły,
które zwykle nie mają bezpośredniego wpływu na funkcjonowanie organizacji. Do-
tyczą one występujących w danym otoczeniu warunków politycznych, prawnych,
ekonomicznych, socjologicznych, kulturowych oraz techniczno-technologicznych.
Elementy te są bezpośrednio związane z innymi konkretnymi organizacjami.
Otoczenie bezpośrednie organizacji (bliższe)
— nazwane również otoczeniem celo-
wym — to otoczenie, którego czynniki wpływają na organizację, wyznaczając
jej cele (z drugiej strony organizacja także może w dużym stopniu oddziaływać
i kształtować to otoczenie).
Środowisko wewnętrzne organizacji
tworzą pracownicy oraz jej kierownictwo. Oto-
czenie to wyraża się w kulturze organizacyjnej, czyli zachowaniach członków or-
ganizacji, normach, zwyczajach, systemie zarządzania, systemie wartości, podziale
pracy, strukturze organizacyjnej itp. (rys. 1).
Rysunek 1
Otoczenie organizacji
Otoczenie można również rozpatrywać w ujęciu podmiotowym i przedmiotowym.
Ujęcie podmiotowe traktuje otoczenie jako zbiór różnego rodzaju instytucji i or-
ganizacji, z którymi organizacja jest wzajemnie powiązana lub które wywierają
wpływ na jej funkcjonowanie (są to tzw.
stakeholders
— interesariusze). Ujęcie
Źródło: Gryfin,2002:102.
3
przedmiotowe opisuje otoczenie jako zespół czynników (rynkowych, społecznych,
technicznych, politycznych itp.) determinujących działalność organizacji (Olczak,
Kołodziejczyk-Olczak, 2005: 67).
Ponieważ każda organizacja stanowi system otwarty, dlatego może na wiele róż-
nych sposobów wchodzić w interakcje z różnymi wymiarami otoczenie ogólne-
go. Otoczenie organizacji można opisać według następujących wymiarów: stopnia
zmienności i stopnia jednorodności. Stopień zmienności to zakres, w jakim oto-
czenie jest względnie stabilne lub względnie dynamiczne. Stopień jednorodności
to zakres, w jakim otoczenie jest względnie proste lub względnie złożone. Oba te
wymiary, nakładając się na siebie, określają łącznie poziom niepewności, na jaką
natrafiaorganizacja,aktórajestsiłąnapędowąwpływającąnawieledecyzjipodej-
mowanych w niej (Gryfin,2002:119).
Z najmniejszym stopniem niepewności mają do czynienia organi-
zacje o otoczeniu stabilnym i prostym. Natomiast organizacje o dy-
namicznym, ale prostym otoczeniu na ogół spotykają się z umiar-
kowanym stopniem niepewności. Inna kombinacja czynników to
stabilność i złożoność — pokazuje ona umiarkowany zakres nie-
pewności. Połączenie dynamicznych i złożonych warunków oto-
czenia daje wysoki stopień niepewności. Otoczenie składa się wte-
dy z dużej liczby elementów, których charakter podlega nieustan-
nym zmianom. Charakterystykę zmian pod wpływem tak postrze-
ganego otoczenia przedstawia rysunek 2.
Jak wiadomo, otoczenie ma wpływ na organizacje, ale również or-
ganizacje wpływają na otoczenie, w którym działają. Rozróżnia się sześć podstawo-
wych sposobów reakcji organizacji na otoczenie: oddziaływanie przez informacje,
przez reakcję strategiczną ze strony organizacji, przejęcia i zakupy innych firm,przez
wpływ bezpośredni, projektowanie organizacji oraz społeczną odpowiedzialność.
Rysunek 2
Zmiany otoczenia organizacji,
złożoność i niepewność
Źródło: Gryfin,2002:119.
Rysunek 3
Reakcje organizacji na otoczenie
Źródło: Gryfin,2002:119.
Ciągłe przemiany otoczenia organizacji powodują, że dużego znaczenia nabiera
zdolność organizacji do zmian, które są niezbędne, aby mogła ona sprawnie i efek-
tywnie funkcjonować. Zmiany, niezależnie od tego, czego i w jakim zakresie doty-
czą, wymagają podważenia stanu istniejącego, który łączy się z odpowiednio do-
branymi i ukształtowanymi zasobami. Im stan organizacji jest bardziej stabilny,
tym trudniej przeprowadzić jego zmianę. Przyjmuje się, że zmiana w organizacji,
która jest następstwem wpływu otoczenia może dotyczyć takich procesów, jak re-
4
organizacja, restrukturyzacja, transformacja czy też prywatyzacja. Reorganizacja
to zmiana struktury organizacji mająca na celu usprawnienie jej funkcjonowania
bądź dostosowanie do zmienionych zadań (Pszczołowski, 1978: 298).
Wyróżnia się najczęściej dwa rodzaje restrukturyzacji:
— restrukturyzację wewnętrzną organizacji, czyli ponowne zdefiniowaniejejfunk-
cji, nowe rozmieszczenie, zmianę lokalizacji, modyfikacjęsystemuorganizacyj-
nego; pojęcie restrukturyzacji wewnętrznej zbliżone jest do stosowanych w kra-
jach anglojęzycznych pojęć
re-engineering
i
redesign
,
— restrukturyzację przemysłową, która dotyczy kompleksowych zmian w organi-
zacji na poziomie jednostek organizacyjnych, przedsiębiorstw lub ich filii(Soko-
łowska, 2000: 168).
Transformacja jest odpowiedzią na zmiany w otoczeniu, które nadaje organiza-
cjom dynamikę zmian, wobec czego można mówić o różnych cechach i sposobach
jej wprowadzania w zależności od wyzwań otoczenia (Mikołajczyk, Świątek-Baryl-
ska, 1986: 25).
Prywatyzacja jest uznawana za następstwo transformacji i jest procesem zmian
proporcji własnościowych w gospodarce na korzyść sektora prywatnego (
Encyklo-
pedia biznesu
, 1995: 676).
Zmiany w każdej organizacji mogą być podejmowane dobrowolnie lub pod przy-
musem. W tym drugim przypadku łączą się z występowaniem w organizacji pew-
nych trudności, a nawet sytuacji kryzysowej. W takim przypadku kierownictwo,
podejmując inicjatywę wprowadzenia zmian, powinno pamiętać o konieczności cią-
głego modyfikowaniapostawizachowańpracowników,cowpływanapowodzenie
ich przeprowadzenia. Zmiany w organizacjach najczęściej sprowadzają się do:
— zwiększania adaptacyjności organizacji lub jej części do otoczenia,
— przekształcania wzorów zachowań pracowników, w tym także ich systemów
wartości w kierunku integracyjnym.
Zmiany dokonywane w organizacji są wynikiem zarówno oddziaływań otoczenia
zewnętrznego, jak i wewnętrznego.
Źródła zewnętrznych zmian to:
— rynek, klienci — organizacje dokonują zmian w odpowiedzi na oczekiwania
obecnych i potencjalnych nabywców; oczekiwania te mogą dotyczyć: nowego
asortymentu oferowanych wyrobów lub usług, ich jakości, ceny, sposobu dystry-
bucji czy poziomu usług; uważa się, że jest to jedna z głównych przyczyn zmian
dokonywanych w organizacjach;
— działania podejmowane przez konkurencję — w sytuacji, gdy organizacja chce
utrzymać lub umocnić pozycję na rynku, powinna reagować na działania po-
dejmowane przez konkurencję (np. zmienić ceny, wprowadzić nowe produkty,
udoskonalić metody produkcji czy też wprowadzić innowacje technologiczne),
— zmiana przepisów prawnych — zadaniem każdej organizacji jest dostosowanie
się do obowiązujących przepisów prawnych związanych z instrumentami eko-
nomiczno-finansowymi, funkcjonowaniem rynku, czasem pracy, ochroną śro-
dowiska itp.,
— zmiany sposobu życia i myślenia społeczeństwa — w celu uniknięcia sytuacji
konfliktowych wewnątrz organizacji należy reagować na zmiany zachodzące
w systemie wartości społeczeństwa; zmiany te mogą wpłynąć np. na silniejsze
odczuwanie przez pracowników potrzeby odpowiedzialności czy też większe
zainteresowanie sprawami przedsiębiorstwa; konieczna jest odpowiednia reor-
ganizacja, prowadząca do zwiększenia samodzielności pracowników i umożli-
wienia im uczestnictwa w zarządzaniu.
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]