Modul 1 Wprowadzenie do wiedzy o ...

Modul 1 Wprowadzenie do wiedzy o nauczycielu i jego zawodzie, Pedeutologia

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
 Wstęp do kursu
Nauczyciel, jego kształcenie i praca to główne kwestie problemowe, które zostaną poruszone w kursie. U pod-
staw prowadzonych w nim rozważań tkwi założenie, że praca nauczyciela nie jest pracą prostą, nie jest niejako
tylko działaniem technicznym, w którym pod uwagę bierze się wyłącznie cel działania i środki jego realizacji.
Na pracę nauczycieli można spojrzeć z dwóch perspektyw: teorii jako podstawy poznawczej działania nauczy-
cieli, oraz praktyki jako źródła ich doświadczeń zawodowych.
Praca nauczyciela z wielu powodów jest wysoce złożona, problematyczna i niedookreślona. Można zauważyć,
że wiedza teoretyczna jako podstawa wszelkiej działalności nauczyciela z natury jest niepełna (nie można ocze-
kiwać, aby oświetlała ona każdą sytuację działania nauczyciela) i niepewna (na podstawie tej wiedzy nauczy-
ciel nie może rozstrzygać, że powinien na pewno działać w określony sposób). Innym źródłem niedookreśleń są
wszelkie „narzędzia”, którymi posługuje się w pracy nauczyciel (np. metody pracy). Najczęściej są one zawodne
— w pracy nauczyciela trudno mówić o gotowych rozwiązaniach sytuacji problemowych i zadaniowych, w ja-
kich przychodzi mu działać. Zmienne są także warunki jego pracy czy też wreszcie same podmioty procesu edu-
kacyjnego: uczeń i nauczyciel nie są bytami stałymi, lecz żywo reagującymi osobami, które kierują się w swo-
im działaniu nie tylko rozumem, ale także emocjami (zob. Kwiatkowska, 2008: 11). Można zatem powiedzieć,
że nauczyciel w rozwiązywaniu większości sytuacji zawodowych nie dysponuje prostymi, jednoznacznymi roz-
strzygnięciami. Sam musi być twórcą strategii działań.
Kurs jest zbudowany z trzech modułów. Jego układ nie jest wyznaczony strukturą wiedzy naukowej, lecz ma
charakter problemowy.
Moduł 1, zatytułowany
Wprowadzenie do wiedzy o nauczycielu i jego zawodzie
, otwiera temat poświęcony
omówieniu podstawowych informacji o kluczowych obszarach i zagadnieniach związanych z genezą i rozwo-
jem pedeutologii. Zastanowimy się nad tym, jak pierwotnie pojmowano takie kluczowe dla pedeutologii poję-
cia, jak nauczyciel, jego praca, kształcenie, wskażemy również na ewolucję tych pojęć. Podejmiemy dyskusję nad
tym, które z osiągnięć początkowego okresu rozwoju pedeutologii można uznać za najważniejsze i dlaczego,
jak początki rozwoju pedeutologii mogły rzutować na jej dalszy rozwój. Skupimy się także na kwestii związanej
z tendencjami przemian zarówno w pojmowaniu zawodu nauczyciela i towarzyszącej mu profesjonalizacji, jak
i w pojmowaniu roli nauczyciela.
Moduł 2, zatytułowany S
woistość działania pedagogicznego. Odpowiedzialność zawodowa nauczyciela
, otwiera
temat poświęcony takim wybranym cechom pracy nauczyciela, jak intelektualność, komunikacyjność, podmio-
towość. Za ich pomocą można opisać specyfikęjegodziałańzawodowych.Wdalszejkolejnościpodjętezostaną
różne kwestie związane z odpowiedzialnością zawodową nauczyciela.
Moduł 3, zatytułowany
Rozwój zawodowy nauczycieli a system awansu zawodowego nauczycieli
, jest poświę-
cony problematyce rozwoju i awansu zawodowego nauczyciela. W tej części dokonamy krytycznego namysłu
nad najbardziej znaczącymi koncepcjami rozwoju zawodowego nauczyciela. Prowadzonym przez nas rozważa-
niom będzie przyświecać teza, zgodnie z którą awans zawodowy jest tylko formalnym potwierdzeniem rozwoju
zawodowego nauczycieli i powinien być rozumiany jako narzędzie, a nie jako cel sam w sobie. Oznacza to, że
niezbędnym warunkiem podnoszenia jakości procesu uczenia i wychowywania dzieci jest stale rozwijający się
nauczyciel.
Celem kursu jest inspirowanie studentów do myślenia, do podejmowania zarówno samodzielnego namysłu, jak
i dyskusji grupowych nad charakterem zawodu nauczycielskiego, nad kwestiami ważnymi dla pracy i życia na-
uczycieli.
Wprowadzenie do wiedzy o nauczycielu
i jego zawodzie
Wstęp
1. Geneza, rozwój i przedmiot badań pedeutologii
1.1. Etymologia słowa pedeutologia
1.2. Pedeutologia — geneza i rozwój
1.3. Przedmiot badań pedeutologii
1.4. Naukowe pytania o nauczyciela — sposoby prowadzenia badań nad nauczycielem
2. Nauczyciel jako zawód. Profesjonalizacja zawodu nauczycielskiego — profesjonalizm nauczycielski
2.1. Instytucja nauczyciela i zawód nauczyciela — rys historyczny
2.2. Definicjazawodunauczyciela
2.3. Profesjonalizacja zawodu nauczycielskiego: pytania o profesjonalizm nauczycielski
2.3.1. Ustalenia definicyjne
2.3.2. Profesja i jej wyróżniki
2.3.3. Profesja nauczycielska i jej wyróżniki
2.3.4. Swoistość profesjonalizmu nauczyciela
2.3.5. Profesjonalizacja zawodu nauczycielskiego
2.3.6. Być profesjonalistą i profesjonalnie działać
2.3.7. Ku nowemu profesjonalizmowi. Uczenie się przez całe życie
Bibliografia
Wstęp
Niniejszy moduł jest poświęcony ogólnym zagadnieniom dotyczącym pedeutolo-
gii jako nauki oraz subdyscypliny pedagogicznej. Przedstawimy tutaj genezę, roz-
wój i przedmiot badań pedeutologii oraz podejmiemy rozważania na temat proble-
matyki nauczyciela i zawodu nauczyciela. Zastanowimy się nad tym, jak pierwot-
nie pojmowano takie kluczowe dla pedeutologii pojęcia, jak nauczyciel, jego pra-
ca, kształcenie, wskażemy także na ewolucję tych pojęć. Podejmiemy dyskusję nad
tym, które z osiągnięć początkowego okresu rozwoju pedeutologii można uznać za
najważniejsze i dlaczego, a także w jaki sposób początki rozwoju pedeutologii mo-
gły rzutować na jej dalszy rozwój. Skupimy się też na kwestii związanej z tendencja-
mi przemian w pojmowaniu zarówno zawodu nauczyciela i towarzyszącej mu pro-
fesjonalizacji, jak i roli nauczyciela. Współcześnie tendencje te zmierzają w kierun-
ku przejścia od rozumienia nauczyciela jako osoby skupiającej w sobie zestaw cech
idealnych do nauczyciela jako „transformatywnego intelektualisty”.
4
 1. Geneza, rozwój
i przedmiot badań pedeutologii
1.1. Etymologia słowa
pedeutologia
Zanim podejmiemy kwestię genezy i rozwoju pedeutologii oraz przedmiotu jej ba-
dań, warto zwrócić uwagę na słowo
pedeutologia
i jego odpowiedniki w innych
językach. Gdy przyjrzymy się jego morfologicznej konstrukcji, zauważymy, że sta-
nowi ono — jak określają językoznawcy — złożenie. Jego greckie źródłosłowy to
paideutes
(nauczyciel, wychowawca)
i
logos
(słowo, nauka).
Według
Encyklopedii pedagogicznej XXI wieku
pedeutologia to „nauka o nauczy-
cielu i jego zawodzie, stanowi ona ważną subdyscyplinę pedagogiki, która coraz
bardziej się usamodzielnia” (
Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku
, 2005: 301).
Warto zauważyć, że zbiór zagadnień, które w Polsce czy na przykład w Czechach,
Słowacji oraz Słowenii określa się mianem pedeutologii
i które dotyczą nauczycie-
la, jego pracy i kształcenia, w opracowaniach angielskich, amerykańskich i austra-
lijskich bywają określane jako
research on teaching and teacher education
lub
te-
acher education
czy też
studies on teacher
1
. W podręczniku
Handbook of Research
on Teacher Education
(1996) oraz w encyklopedii
International Encyclopedia
of
Teaching and Teacher Education
(1995) nie odnajdujemy dyscypliny określanej jako
pedeutologia. Podobnie nie znajdujemy tego słowa w wielu słownikach języka an-
gielskiego (por. np.
Oxford English Reference Dictionary
, 1995;
Wielki słownik an-
gielsko-polski
, PWN, Oxford, 2004). Nie ma tej kategorii także na stronach inter-
netowych. Jeśli już ją odnajdujemy, to z reguły pojawia się w informacjach na te-
mat programów nauczania w polskich uczelniach, gdzie dla określenia
pedeutolo-
gia
stworzono angielski zamiennik
pedeutology
.
1.2. Pedeutologia — geneza i rozwój
Początki pedeutologii jako subdyscypliny pedagogicznej datuje się na przełom XIX
i XX wieku. Nazwa
pedeutologia
została użyta po raz pierwszy prawdopodobnie
na oznaczenie psychologii nauczyciela przez włoskiego pedagoga i psychologa Pie-
tro Eusebiettiego w pracy
Pedagogia generale
, opublikowanej w 1914 roku. Termin
ten stosował także Edouard Claparéde w pracy, którą poświęcił psychologii dziec-
ka i pedagogice eksperymentalnej (Claparéde, 1927).
1
Właśnie pod tym hasłem
można odnaleźć w pu-
blikacjach książkowych,
w czasopismach czy
na stronach internetowych
wszystkie aspekty wystę-
pujące w różnych przy-
jętych jako obowiązują-
ce w naszym kraju defini-
cjach pedeutologii.
Polska myśl pedeutologiczna, podobnie jak zagraniczna, rozwijała się, począwszy
od lat 30. XX wieku, zaś początki jej trwającego do dziś rozkwitu datuje się na
lata 80. XX wieku. W 1931 roku na posiedzeniu Międzynarodowej Ligi Nowego
Wychowania w Nicei powołano specjalny komitet, który miał zajmować się opra-
cowaniem zagadnień dotyczących kształcenia nauczycieli. Międzynarodowa Liga
Nowego Wychowania — jako instytucja zajmująca się kwestią kształcenia nauczy-
cieli — swą rangą naznaczyła ważność nauczyciela w kształtowaniu nowożytnych
społeczeństw.
5
  [ Pobierz całość w formacie PDF ]