Modul 1 Tworczosc-zagadnienia teoretyczne, STUDIA, Pedagogika Specjalna
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Wstęp do kursu
Tytuł niniejszego kursu —
Dydaktyka twórczości
— wskazuje na to, że twórczości można nauczać, a także moż-
na się jej uczyć. Czy wobec tego każdy z nas może być twórczy? Czy pojęcie
twórca
nie jest zarezerwowane dla
Boga i ewentualnie kilku wybitnych artystów?
Być może „zwykły” człowiek nie może być twórczy, a raczej kreatywny? A może kreatywne są tylko pewne zja-
wiska i przedmioty, jak np. kreatywna sprzedaż czy księgowość? Wreszcie — co to są innowacje i jaki jest ich
związek z kreatywnością i twórczością?
Dydaktyka twórczości to dziedzina, u podstaw której leży optymistyczna wizja człowieka zdolnego do tworze-
nia. Zakłada ona, że każdy może być twórczy, jeżeli jego dyspozycje będą odpowiednio rozwijane. Skupia się
ona na nauczaniu i uczeniu się twórczości, a więc sposobach rozwijaniazdolnościmyśleniatwórczegoiumie-
jętności twórczego działania.
Twórczość — zagadnienia teoretyczne
1. Podstawowe pojęcia
1.1. Kreatywność
1.2. Innowacyjność
1.3. Twórczość
2. Dwa bieguny twórczości — czy każdy może być twórczy?
2.1. Podejście elitarne i egalitarne
2.2. Poziomy twórczości
3. Wybrane teorie twórczości — koncepcje klasyczne i poznawcze
3.1. Teorie klasyczne
3.2. Teorie poznawcze
4. Wybrane teorie twórczości — koncepcje systemowe i humanistyczne
4.1. Teorie systemowe
4.2. Teorie humanistyczne
5. Postawa twórcza i twórczość codzienna
5.1. Postawa twórcza
5.2. Teorie twórczości codziennej
Słownik
Bibliografia
1. Podstawowe pojęcia
Z pojęciem twórczości bardzo blisko związane są pojęcia kreatywności i innowa-
cyjności, od których zaczniemy rozwikłania definicyjne.
1.1. Kreatywność
Termin
kreatywność
przeniknął do języka polskiego z języka angielskiego i próbuje
zastąpić pojęcie twórczości. W ogłoszeniach firmposzukujących pracowników kre-
atywność jest jedną z najbardziej poszukiwanych cech na niemal każdym stanowi-
sku, kreatywną nazywana jest księgowość, telewizja emituje program edukacyjny
„Dolina Kreatywna”, a gwiazdy popkultury świadomie kreują siebie między inny-
mi właśnie za pośrednictwem mediów.
Jak widać pojęcie kreatywności używane jest powszechnie jako cecha osoby, ale
również jako pewna właściwość wytworu. Jednak zarówno Edward Nęcka (2001),
jak i Krzysztof Szmidt (2007) podkreślają, że termin ten jest stosowany dla określe-
nia twórczości jako cechy osoby w odróżnieniu od znaczenia twórczości jako cech
wytworu i całości dorobku twórcy.
Według Nęcki (2001) kreatywność jest
zdolnością
do produkowania
nowych i warto-
ściowych
wytworów, na którą składają się procesy poznawcze i cechy indywidualne
danej osoby, przejawiająca się w jakiejś formie obserwowalnego zachowania, po-
legającego na wytwarzaniu nowych i wartościowych wytworów, przy czym takim
wytworem może być samo zachowanie.
Z kolei Szmidt definiujekreatywność jako „
zdolność
człowieka do
w miarę częstego
generowania
nowych i wartościowych
wytworów (rzeczy, idei, metod działania itd.)”
(Szmidt, 2007: 53).
Kreatywność jest więc zdolnością człowieka, stąd terminu tego można używać
wyłącznie mówiąc o ludziach tworzących nie okazjonalnie, ale dość często nowe
i wartościowe wytwory. Kreatywny może być zatem pracownik, uczeń, muzyk, ku-
charz, a także ich zachowanie. Niewłaściwe zaś będzie mówienie o kreatywnym
rysunku, muzyce czy indyku ze śliwką.
1.2. Innowacyjność
Kolejnym pojęciem robiącym karierę w różnych sferach działań człowieka jest in-
nowacja rozpatrywana zarówno jako proces tworzenia i zastosowania nowości
(czynnościowe rozumienie innowacji), jak i wytwór aktywności twórczej (rzeczo-
we rozumienie innowacji) (Schulz, 1994; za: Szmidt, 2007).
Różnice między innowacyjnością a kreatywnością przedstawia Krzysztof Szmidt
(2007), powołując się na prace Michaela A. Westa (2000). West wyraźnie oddziela
4
kreatywność od innowacji. Kreatywność to według niego rozwój nowych idei, zaś
innowacja polega na świadomym wprowadzaniu i zastosowaniu nowych pomysłów
w praktyce. Podobnie określa innowacje Zbigniew Pietrasiński, zdaniem którego
innowacje to zmiany celowo wprowadzane przez człowieka, polegające na zastę-
powaniu dotychczasowych stanów rzeczy innymi, ocenianymi dodatnio w świetle
określonych kryteriów i składających się na postęp (Pietrasiński, 1970).
Szmidt proponuje, aby przyjąć rozumienie kreatywności jako zdolności człowieka
do tworzenia nowych i wartościowych wytworów (pomysłów), zaś
innowacyjności
jako zdolności do wprowadzania tych pomysłów w życie.
Relacje między omawianymi pojęciami Szmidt przedstawia za pomocą rysunku
(rys. 1).
kreatywność
tworzenie nowych rozwiązań w procesie nauki
i pracy — stała tendencja do generowania
wartościowej nowości
ludzie kreatywni generują pomysły
innowacyjność
innowatorzy wprowadzają je do praktyki
wprowadzenie tych rozwiązań do praktyki
człowiek o rozwiniętej postawie twórczej
generuje pomysły i stosuje je w praktyce
Rysunek 1
Kreatywność i innowacyjność zintegrowane zostają w postawie twórczej, która łą-
czy zdolność do tworzenia rozwiązań ze zdolnością do ich zastosowania w prakty-
ce (Szmidt, 2007).
Kreatywność a innowacyjność
Źródło: Szmidt, 2007: 56
1.3. Twórczość
Twórczość — podobnie jak kreatywność i innowacyjność — związana jest z nowo-
ścią i wartością, stąd definiowanajestjako:
— „działalność przynosząca wytwory (dzieła sztuki, wynalazki, sposoby postrze-
gania świata, metody działania itd.), cechujące się nowością i posiadające pewną
wartość (estetyczną, użytkową, etyczną, poznawczą bądź inną), przynajmniej
dla samego podmiotu tworzącego” (Szmidt, 2007: 67).
— „aktywność przynosząca wytwory dotąd nieznane, a zarazem społecznie warto-
ściowe” (Pietrasiński, 1969: 10),
— „produkowanie nowości” (Cropley, 2001: 2),
— „nowe i cenne — oto prosta i dobra odpowiedź” (Góralski, 1990: 5).
Jest jednak pojęciem o zakresie szerszym niż kreatywność i innowacyjność, doty-
czy bowiem zarówno zdolności do generowania pomysłów, jak i wprowadzania ich
w życie. Ponadto jest pojęciem
wieloaspektowym
, stąd może dotyczyć:
1) wytworu (aspekt atrybutywny),
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]