Moduł 1, MEDYCYNA, Socjologia
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Kierownik projektu: Joanna Opoka
Redaktor: Ilona Urbańska-Grzyb Metodyk: Ilona Urbańska-Grzyb
Grafik: Joanna Niekraszewicz Informatyk: Arkadiusz Kusznierski
Wstęp
Kurs
Socjologia
zawiera podstawy wiedzy z zakresu socjologii ogólnej, a także
— częściowo — z zakresu socjologii szczegółowych, głównie socjologii medycyny
i socjologii rodziny. Taki układ treści stanowi celowy wybór zagadnień spośród bogatej
problematyki socjologicznej.
Moduł 1 —
Socjologia jako nauka społeczna
—
obejmuje cztery tematy. Temat pierwszy
ma na celu zwrócenie uwagi studentów na społeczny kontekst ludzkiej egzystencji
i działań człowieka, a także ukazanie znaczenia myślenia w kategoriach socjologicznych
w życiu codziennym jednostek i grup, jako kompetencji ułatwiającej rozumienie
otaczającego świata i jego zjawisk. Dwa kolejne tematy tego modułu zawierają
skondensowaną wiedzę z zakresu najważniejszych koncepcji teoretycznych w historii
myśli socjologicznej oraz głównych nurtów socjologii współczesnej. Całość zamyka temat
ukazujący praktyczne funkcje i zastosowania socjologii jako nauki.
Moduł 2 —
Społeczeństwo
—
przedmiot badań socjologicznych
— prezentuje dość
rozległą problematykę struktury społeczeństwa, typów społeczeństw i różnych rodzajów
zbiorowości wchodzących w skład społeczeństwa globalnego oraz głównych zjawisk
i procesów społecznych generujących zróżnicowanie i nierówności społeczne. Celem tego
modułu jest zapoznanie z podstawowymi pojęciami socjologicznymi, koniecznymi dla
właściwego rozumienia i analizy problemów życia społecznego.
Moduł 3 —
Jednostka w społeczeństwie
— zawiera sześć tematów, z których pierwsze
cztery sytuują się w obrębie zagadnień socjologii ogólnej (ale ukazują przede wszystkim
wymiar mikrospołeczny, dotyczący jednostki jako podmiotu życia społecznego), a także
jej atrybutów (jaźń, osobowość) i funkcjonowania (postawy, socjalizacja). Natomiast dwa
pozostałe tematy prezentują wybrane aspekty życia jednostki w społeczeństwie: kontekst
życia w rodzinie oraz uwarunkowane społecznie kwestie zdrowia i choroby. Zagadnienia
te mogą być szczególnie istotne i interesujące dla studentów kierunku pielęgniarskiego,
ukazując nową (socjologiczną) perspektywę specjalistycznej wiedzy tego zawodu.
Socjologia jako nauka społeczna
Socjologia jako nauka społeczna
1. Potrzeba edukacji socjologicznej
1.1. Dlaczego warto zdobywać wiedzę socjologiczną?
2. Główni twórcy socjologii
2.1. August Comte
2.2. Herbert Spencer
2.3. Karol Marks
2.4. Emil Durkheim
2.5. Max Weber
2.6. Georg Simmel
3. Współczesne orientacje socjologiczne
3.1. Neopozytywizm (George A. Lundberg)
3.2. Behawioryzm (Paul F. Lazarsfeld)
3.3. Funkcjonalizm (strukturalizm funkcjonalny)
3.4. Interakcjonizm symboliczny
3.4.1. Teoria wymiany George’a Homansa
3.4.2. Dramaturgiczna koncepcja Erwinga Goffmana
4. Funkcje i zastosowania socjologii
Literatura podstawowa
Literatura dodatkowa
1
Socjologia jako nauka społeczna
1. Potrzeba edukacji socjologicznej
Socjologia jest dość młodą dyscypliną naukową — narodziła się w pierwszej połowie
XIX wieku jako odpowiedź na zmieniające się warunki społeczne. Chociaż niektóre
koncepcje socjologiczne sięgają starożytności, to jednak dopiero systematyczne próby
wyjaśnienia i zrozumienia zachowań społecznych i natury porządku społecznego
doprowadziły do wyodrębnienia socjologii jako dyscypliny naukowej. Poprzedzająca
socjologię refleksja teoretyczna, dotycząca rozmaitych aspektów życia społecznego, była
przez wiele stuleci częścią filozofii, podobnie jak i zaczątki innych nauk. Pierwszym
przełomem w rozwoju wiedzy o społeczeństwie było oddzielenie w refleksji teoretycznej
porządku ludzkiego od porządku natury (czasy starożytnej Grecji). Kolejnym istotnym
etapem w rozwoju przedsocjologicznej myśli społecznej (już w czasach nowożytnych)
było oddzielenie porządku społecznego od politycznego (Szacka, 2003: 19–21), czyli
wyodrębnienie koncepcji społeczeństwa z koncepcji państwa.
Podstawowym założeniem socjologii jest stwierdzenie, iż
egzystencja ludzka jest
egzystencją społeczną
. Jesteśmy powiązani z innymi ludźmi wieloma zależnościami.
Oddziałujemy na innych i inni oddziałują na nas. Socjologia jest dziedziną nauki badającą
ludzkie zachowania społeczne, związki między ludźmi i rezultaty działalności społecznej.
1.1. Dlaczego warto zdobywać wiedzę socjologiczną?
Powszechne, codzienne doświadczenie skłania do stwierdzenia, iż każdy z nas — żyjąc
w społeczeństwie i na co dzień analizując różne aspekty jego funkcjonowania
— niejednokrotnie uważa się za eksperta w sprawach badanych przez socjologów
(np. w kwestiach reguł życia rodzinnego, przestępczości, pracy różnych instytucji
publicznych, sposobu sprawowania władzy przez polityków itp.). Podstawowe pojęcia
analizy socjologicznej są często używane w mowie potocznej, a zjawiska i procesy
społeczne wyjaśniane w sposób „zdroworozsądkowy”. Jednak znaczenia potoczne pojęć
mogą nieprecyzyjnie, a nawet mylnie definiować istotę zjawisk, zaś wiele przekonań
„zdroworozsądkowych” jest po prostu nieprawdziwych.
Dlatego warto uświadomić sobie to, co Piotr Sztompka nazywa
socjologiczną
kompetencją
każdej jednostki żyjącej w wielu
kontekstach społecznych
.
Wyjaśnia to
w następujący sposób: „Z perspektywy pojedynczego członka społeczeństwa (…)
przestrzeń międzyludzka, w której przebiega życie każdego z nas, jest ogromnie złożona
2
Socjologia jako nauka społeczna
(…). W kontekście rodzinnym upływa cząstka naszego życia, ogromnie ważna, ale jednak
tylko cząstka. Bo obok tego już jako dzieci wchodzimy w inny kontekst, towarzysko-
zabawowy: na podwórku czy boisku. Gdzieś mieszkamy, w jakimś kontekście sąsiedzkim.
A potem znajdujemy się w kontekście edukacyjnym: w przedszkolu, w szkole, na
uniwersytecie. Potem pojawia się kontekst zawodowy: w biurze czy fabryce. A obok tego
kontekst rozrywkowy: w kinie czy dyskotece. Idziemy do siłowni czy na pływalnię
i trafiamy w kontekst rekreacyjny. Jeśli gramy w drużynie piłkarskiej, to znajdujemy się
w kontekście sportowym. Kiedy indziej znajdujemy się w kontekście religijnym, np. na
niedzielnej mszy czy pielgrzymce do Częstochowy. A także wchodzimy w kontekst
polityczny, gdy idziemy głosować lub organizujemy strajk. Jest także wszechobecny dziś
kontekst ekonomiczny, gdy idziemy na zakupy albo składamy pieniądze w banku.
Wpadamy w kontekst medyczny, gdy idziemy do lekarza albo kładziemy się w szpitalu.
A w kontekst wymiaru sprawiedliwości, gdy płacimy mandat albo stajemy w sądzie (…).
Z pewnością nie jest to lista wyczerpująca wszystkie możliwości” (Sztompka, 2002: 36).
„To, co jest socjologicznie niezmiernie istotne, to fakt, że nieustannie krążymy niejako
między tymi różnymi kontekstami (…). A w każdym z tych kontekstów spotykamy nieco
inne „społeczeństwo”. Spotykamy innych ludzi, zajmujących inne pozycje i grających inne
role, łączą nas z nimi inne więzi, wchodzimy z nimi w inne relacje, napotykamy inne
oczekiwania i reguły gry, inaczej działamy i co innego mówimy, naszym uczestnictwem
wpływamy na to, co się w całej zbiorowości dzieje, modyfikujemy i wywołujemy rozmaite
zdarzenia.
Każdy z nas posiada swój własny zestaw takich kontekstów, w których uczestniczy. Poza
kontekstem rodzinnym i zawodowym, które mają charakter uniwersalny, inne tworzą
unikatowe dla każdego konfiguracje. Co więcej, każdy układa prywatną hierarchię
ważności kontekstów, w których działa. Dla jednego najważniejsze będzie życie rodzinne,
dla innego życie zawodowe, dla jednego rozrywka i rekreacja, dla innego kształcenie się
czy trening itp. Zapewne dzięki tej różnorodności kontekstów, unikatowości ich
indywidualnych zestawów i różnic znaczenia przypisywanego każdemu kontekstowi
z osobna, życie ludzkie jest tak ciekawe, ale także tak trudne. Wymaga od każdego,
nawet najdalszego od profesjonalnej socjologii, swoistej socjologicznej kompetencji.
Musimy w tej różnorodności kontekstów umieć się odnaleźć, zdecydować, które są dla
nas ważniejsze, a które mniej istotne, rozpoznać partnerów, odnieść się do nich we
właściwy sposób, zastosować właściwe reguły kulturowe, przyjąć odpowiednie strategie
postępowania, skutecznie działać” (Sztompka, 2002: 36–38).
3
[ Pobierz całość w formacie PDF ]