modul 9 OK, Pod red Jacka Pyżalskiego i Erlinga Rolanda Bullying a specjalne potrzeby edukacyjne Wydanie 1, Moduł 9
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->Beata JachimczakWyższa Szkoła Pedagogiczna w ŁodziUczeń z ADHDw roli sprawcy i ofiary zachowań agresywnychPojawienie się w szkole uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych stanowi zawsze ważnewyzwanie dla placówki oświatowej. Każde takie dziecko wnosi ze sobą bagaż różnorodnych potrzebi możliwości, jak również wiele ograniczeń i problemów związanych z realizowaniem roli ucznia,wychowanka, towarzysza współdziałającego w grupie rówieśniczej. Dzieci z ADHD stanowią wśródnich grupę szczególnie wymagającą ciągłego podnoszenia ze strony ich wychowawców kwalifikacjidiagnostycznych oraz poszukiwania skutecznych form pracy wychowawczej i terapeutycznej.Wszelkie podejmowane działania wychowawczo-edukacyjne powinny w tym przypadku byćskierowane na wytwarzanie prawidłowych więzi i relacji między ludźmi. Szkoły otwarte naróżnorodność, gotowe do współpracy również z uczniem z zaburzeniami funkcjonowaniapsychospołecznego są miejscem, w którym, dzięki możliwości ukazania jego pozytywnych stron,uzdolnień i możliwości, mogą budować się i kształtować właśnie takie relacje. Aby sprostaćzałożeniom odpowiedzialnej edukacji, efektywnej dla każdego dziecka, szkoły powinny tworzyćsamodzielnie odpowiednie warunki do rozwoju i nauki dla swoich podopiecznych.Pomimo tego, że z kształceniem dzieci z ADHD mamy już do czynienia od wielu lat to jest to nadalobszar, w którym pojawia się coraz więcej pytań i wątpliwości dotyczących adekwatnych form terapii.Jest to również obszar dość niskich kompetencji praktycznych nauczycieli, co najprawdopodobniejmoże mieć związek z niejednorodnym obrazem klinicznym tego zaburzenia. Dodatkowymutrudnieniem w planowaniu pracy edukacyjnej z dziećmi z ADHD jest częste pojawianie sięproblemów wychowawczych spowodowanych współwystępowaniem zaburzeń zachowania o różnymstopniu nasilenia oraz o różnym charakterze. W wielu środowiskach wychowawczych uczniowie cinadal postrzegani są jako gorsi, bardziej niegrzeczni, niezdyscyplinowani i trudno jest dorosłymodpowiedzialnym za ich wychowanie przyjąć do wiadomości istnienie potwierdzonego już zespołuzaburzeń, który mógłby tłumaczyć niepożądane zachowania, zdejmując z dziecka jednocześnieetykietę nieudacznika, łobuziaka, rozrabiaki.W związku z powyższym warto zauważyć, że pomimo częstego podejmowania w literaturzeproblematyki dotyczącej zespołu nadpobudliwości psychoruchowej i zaburzeń koncentracji uwagiwiele aspektów wciąż pozostaje tematem sporów i dyskusji, budząc nierzadko kontrowersje tak wśródteoretyków jak i praktyków. Trudności związane z tym zagadnieniem pojawiają się już w przypadkuterminologii.Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi – ADHD (AttentionDeficitHyperactivity Disorder)to termin przyjęty przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne (APA,1994) w klasyfikacji DSM-IV. W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10) nosi on nazwę zespołu hiperkinetycznego (Hiperkinetic Disorder).2Ch. Gillberg (1998) na podstawie analiz badaczy skandynawskich wyróżnił zespół deficytóww zakresie uwagi oraz koordynacji ruchowej i percepcji (deficitsin attention, motor control andperception– DAMP). Zespół DAMP odpowiada zarówno kryteriom ADHD (w szczególności postaciz dominacją braku uwagi), jak i kryteriom towarzyszącym tzw. zespołowi rozwojowych zaburzeńkoordynacji (developmentalcoordination disorder– DCD) opisanym w DSM-IV (za: Nijmeijer i in.,2008, s. 698).W literaturze tematu zwraca się również uwagę na zależność i trudność zarazem w diagnozowaniucałościowych zaburzeń rozwoju i zespołu ADHD. Stwierdza się, że wiele osób z całościowymizaburzeniami (PDD,Pervasive Developmental Disorders)wykazuje cechy typowe dla zespołu ADHD,jednak cechy te mogą być wtórne w odniesieniu do pierwotnej diagnozy (za: Nijmeijer i in., 2008,s. 697).Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi określa się jednakzawsze jako zbiór objawów związanych z nadruchliwością, impulsywnością oraz zaburzeniamikoncentracji uwagi. Należy on do fragmentarycznych zaburzeń rozwoju pojawiających się w okresiedzieciństwa, które charakteryzuje takie nasilenie objawów w obszarze nadruchliwości, impulsywnościi zaburzeń koncentracji uwagi, które w znacznym stopniu utrudnia lub wręcz uniemożliwia właściwefunkcjonowanie osoby.Ważną rolę w podejściu diagnostycznym odgrywa odwołanie się do konkretnej klasyfikacji: DSM-IVlub ICD-10. Według A. Pisuli i T. Wolańczyka (2005) u dzieci w wieku wczesnoszkolnymrozpoznawanych jest 3-10% przypadków ADHD według kryteriów DSM-IV; przyjęcie kryteriów ICD-10zmniejsza odsetek rozpoznań do 1-2% (Skórczyńska, 2008, s. 433).W DSM-IV wyróżnia się trzy podtypy ADHD. Pierwszy z przewagą zaburzenia koncentracji uwagi,drugi z przewagą nadpobudliwości psychoruchowej i impulsywności oraz trzeci typ tak zwanymieszany. W zależności od podtypu ADHD (Wolańczyk, Kołakowski & Skotnicka, 1999) powyższeczynniki objawiają się ze współmiernym lub zróżnicowanym natężeniem:typ mieszany (musi wystąpić co najmniej 6 objawów z obszaru zaburzeń koncentracji uwagioraz co najmniej 6 z obszaru impulsywności i nadruchliwości);typ z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi (musi wystąpić co najmniej 6 objawów z obszaruzaburzeń koncentracji uwagi oraz mniej niż 6 z obszaru impulsywności i nadruchliwości);3typ z przewagą nadruchliwości i nadmiernej impulsywności (musi wystąpić mniej niż 6 objawówz obszaru zaburzeń koncentracji uwagi oraz co najmniej 6 z obszaru impulsywnościi nadruchliwości).Wśród wskaźników diagnostycznych wyodrębnionych dla obszaru zaburzeń koncentracji uwagi musząpojawić się odpowiedzi potwierdzające poniższe zachowania dziecka (Kołakowski i in., 2007):nie jest w stanie skoncentrować się na szczegółach podczas zajęć lub w czasie wykonywanejpracy, popełnia błędy;często ma trudności z utrzymywaniem uwagi na zadaniach i grach;często wydaje się nie słuchać tego, co się do niego mówi;często nie stosuje się do podawanych kolejno instrukcji i ma kłopoty z dokończeniem zadańi wypełnianiem codziennych obowiązków, jednak nie z powodu przeciwstawiania się lub nierozumienia instrukcji;często ma trudności ze zorganizowaniem sobie pracy lub innych zajęć;nie lubi, ociąga się lub unika rozpoczęcia zajęć wymagających dłuższego wysiłku umysłowego;często gubi rzeczy niezbędne do pracy lub innych zajęć;łatwo rozprasza się pod wpływem zewnętrznych bodźców;często zapomina o różnych codziennych sprawach.W obszarze nadruchliwości i impulsywności muszą zostać potwierdzone poniższe zachowaniadziecka:ma często nerwowe ruchy rąk lub stóp, bądź nie jest w stanie usiedzieć w miejscu, wstajez miejsca w czasie lekcji lub w innych sytuacjach wymagających spokojnego siedzenia;często chodzi po pomieszczeniu lub wspina się na meble w sytuacjach, gdy jest to zachowanieniewłaściwe;często ma trudności ze spokojnym bawieniem się lub odpoczywaniem;często jest w ruchu;często jest nadmiernie gadatliwe;często wyrywa się z odpowiedzią zanim pytanie zostanie sformułowane w całości;często ma kłopoty z zaczekaniem na swoją kolej;często przerywa lub przeszkadza innym (wtrąca się do rozmowy lub zabawy) (Kołakowski i in., 2007).4Aby móc zdiagnozować zespół ADHD powyższe wskaźniki muszą przejawiać się nieprzerwanie conajmniej przez 6 miesięcy. Większość z nich powinna pojawić się przed siódmym rokiem życia orazmuszą występować one przynajmniej w dwóch środowiskach wychowawczych. Obserwowane musibyć również zaburzenie funkcjonowania społecznego, szkolnego (edukacyjnego) lub zawodowego.Według klasyfikacji DSM-IV należy również wykluczyć inne zaburzenia rozwojowe, zaburzeniapsychiczne.Zespół nadpobudliwościpsychoruchowejdiagnozowany jest przez zespółspecjalistów zeszczególnym wskazaniem lekarzy oraz psychologów dokładnie znających zaburzenie. Podstawądiagnozy jest szczegółowy wywiad dotyczący życiorysu psychologicznego dziecka od momentupoczęcia poprzez kolejne etapy dorastania. Istotne znaczenie w procesie rozpoznania zaburzeniastanowi odniesienie się do informacji dotyczących środowiska rodzinnego w kontekście niepokojącychwychowawczo zachowań oraz analiza funkcjonowania w sytuacji szkolnej w odniesieniu do kontaktówinterpersonalnych z rówieśnikami, dorosłymi i przystosowania do obowiązujących tam norm.Diagnozując zespół ADHD, należy zwrócić uwagę na jego związek z poziomem zachowaniaprzystosowawczego osoby, przez które rozumie się uzyskanie równowagi między jednostkąa środowiskiem, która to równowaga stanowi podstawę rozwoju jednostki.Zachowanie przystosowawcze (Kostrzewski, 1978) rozumiane jako samodzielne, efektywnei odpowiedzialne zachowanie w społeczeństwie stosowne do wieku życia i grupy rówieśniczejpraktyczniewprzypadkukażdegouczniazzespołemnadpobudliwościpsychoruchoweji zaburzeniami koncentracji uwagi będzie odbiegało od normy. W związku z tym grupa dzieci z ADHDniezależnie od natężenia problemów edukacyjnych będzie potrzebowała ze strony swoich nauczycieli:poznania i zrozumienia specyficznych zachowań i emocji (niska samoocena, zaburzeniakoncentracji uwagi, pobudliwość lub wycofanie, agresja, brak kontroli nad impulsami, brakzainteresowania nauką, kłopoty z podporządkowaniem);postawy rozumiejącej, akceptującej ucznia pomimo jego trudności, pozytywnego wsparcia,cierpliwości oraz takiego odnoszenia się do dziecka, które będzie służyło jako model zachowańdla grupy rówieśników;ustalenia i systematyzacji oczekiwań i wymagań;elastyczności pracy w grupie, możliwości rozładowania emocji;bliskiej, partnerskiej współpracy z rodzicami.5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]