Modele samorzadów w UE, Samorząd
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Modele samorządów w UE
AUSTRIA
Podstawowymi jednostkami administracyjnymi są gminy (Ortsgemeinden) będące
samorządnymi korporacjami lokalnymi. Na szczeblu ponadgminnym nie występuje samorząd
terytorialny. Gmina stanowi korporację terytorialną z prawem do samorządu i jednocześnie
jednostkę podziału terytorialnego. Wszystkie grunty muszą naleŜeć do jakiejś gminy. Ostatnia
reforma przeprowadzona w latach 70-tych obecnego wieku polegała na komasacji małych
gmin w myśl zasady, iŜ liczba mieszkańców w gminie wynosić musi co najmniej 1000 osób.
Podstawy prawne organizacji i funkcjonowania gmin zawarte są w Konstytucji Federalnej
oraz w ustawodawstwie landów, tj. w ośmiu ordynacjach gminnych dla gmin krajowych oraz
w prawach miejskich dla miast z własnym statutem. W zasadzie kaŜde miasto liczące ponad
20 tys. mieszkańców moŜe posiadać własny statut. Nadanie statutu uwarunkowane jest
wyraŜeniem zgody rządu federalnego. Warunek ten wynika z faktu, iŜ miasta te wykonują
równieŜ funkcje administracji rządowej. Te szczególne prawa miejskie nadano w Austrii 15
miastom. Odrębny status posiada Wiedeń, będący równocześnie miastem, landem i stolicą.
KaŜda gmina posiada trzy organy: radę gminną, zarząd oraz burmistrza. Rada jest organem
przedstawicielskim, jej członkowie wybierani są w równych, bezpośrednich, tajnych oraz
powszechnych wyborach na okres 5-6 lat. Liczba członków rady zaleŜy od liczby
mieszkańców gminy i wynosi od 7 do 39. Bierne prawo wyborcze słuŜy osobom, które
ukończyły 24 lata. Rada gminy obok kompetencji uchwałodawczych posiada równieŜ
kompetencje wykonawcze o charakterze władczym oraz kontrolnym. Z tego teŜ względu
nazywana jest "lokalnym parlamentem". W ramach obowiązującego prawa rada gminy
wydawać moŜe statuty, rozporządzenia i decyzje. Ponadto rada podejmuje podstawowe
decyzje dotyczące gminnego budŜetu, ściągania gminnych podatków oraz nabywania i
zbywania własności komunalnej, zaciągania kredytów, itp. Rady gmin mogą powoływać
komisje, które zazwyczaj mają za zadanie pełnienie funkcji opiniodawczych i pomocniczych
na rzecz rady.
1
Zarząd gminy składa się z burmistrza, zastępców burmistrza i członków. Do zarządu naleŜy
przygotowywanie obrad rady gminy i składanie w tym zakresie stosownych wniosków,
wykonywanie uchwał i decyzji rady gminy, administrowanie majątkiem gminy oraz ustalanie
zasad tego gospodarowania.
Burmistrz posiada kompetencje do reprezentowania gminy na zewnątrz. Jako przewodniczący
organu wykonawczego gminy zwołuje posiedzenia rady gminy i zarządu, kieruje ich
posiedzeniami, wykonuje podjęte uchwały. Do burmistrza naleŜy wykonywanie zarówno
zadań własnych gminy, jak i zadań powierzonych z zakresu administracji rządowej. Ponadto
burmistrz kieruje administracją gospodarczą i finansową gminy i realizuje budŜet; nie moŜe
jednak zbywać samodzielnie nieruchomości gminnych.
Aparatem pomocniczym burmistrza jest urząd gminy. W wyjątkowych wypadkach, na
podstawie uchwały rady gminy urząd ten moŜe podejmować rozstrzygnięcia władcze. W
gminach podzielonych na sołectwa oraz w miastach podzielonych na dzielnice działają
naczelnicy. Są to organy pomocnicze i doradcze, mogą jednak posiadać funkcje decyzyjne na
podstawie upowaŜnienia burmistrza.
Źródło: Bogdan Dolnicki: "Samorząd terytorialny. Zagadnienia ustrojowe", Kantor
Wydawniczy ZAKAMYCZE, 1999
2
FINLANDIA
Model samorządu terytorialnego w Finlandii ukształtowany został w okresie
międzywojennym, kiedy to załoŜono istnienie tego samorządu wyłącznie na szczeblu gminy.
W zasadzie do dnia dzisiejszego w prowincjach nie powołano jednostek samorządowych;
działają tam jedynie róŜnego typu "federacje gmin".
Podstawę prawną współczesnego fińskiego samorządu terytorialnego stanowi ustawa z 1976
roku o gminach. Zakłada ona istnienie jednego typu gminy. Nazwa "miasto" posiada jedynie
charakter prestiŜowy i nadawana jest przez Prezydenta Finlandii w formie dekretu jako forma
uhonorowania danej gminy.
NajwyŜszym organem gminy jest rada gminy
(Kunnanvaltuusto)
. Wybierana jest ona w
wyborach bezpośrednich i tajnych na cztery lata. Liczba członków rady zaleŜy od ilości
mieszkańców gminy i waha się od 13 do 85 osób. Kandydaci na radnych wysuwani są przez
partie polityczne oraz niezaleŜne związki wyborcze działające na terenie gmin. Partie te i
związki mogą w trakcie wyborów podejmować współpracę w postaci koalicji wyborczych
bądź wspólnych list wyborczych. Nowo wybrana rada rozpoczyna swą działalność wraz z
początkiem roku kalendarzowego następującego po roku, w którym odbyły się wybory.
Zadania rady gminy moŜna podzielić na cztery podstawowe grupy:
stanowienie prawa miejscowego
organizacja administracji gminnej
wykonywanie władztwa finansowego
planowanie działalności gminnej oraz rozwoju gminy
Organem wykonawczym rady jest zarząd gminy
(Kunnanhallitus)
. Składa się on z co
najmniej 7 członków, wybranych przez radę w drodze uchwały co dwa lata. Do zadań zarządu
naleŜy realizacja uchwał rady gminy oraz prowadzenie bieŜącej administracji gminnej.
Ponadto zarząd reprezentuje gminę przed sądami i organami administracyjnymi, zawiera w
imieniu gminy umowy, przygotowuje i przedkłada radzie projekty uchwał oraz innych
3
rozstrzygnięć, a takŜe wykonuje kontrolę legalności wydawanych przez radę uchwał.
Administrację gminną tworzą równieŜ liczne komisje gminne wybrane przez radę.
Wszyscy członkowie rady, zarządu oraz komisji gminnych wykonują swe funkcje honorowo.
Otrzymują oni jednak zwrot zarobków utraconych w związku z pełnioną funkcją oraz diety i
zwrot kosztów podróŜy.
Kolejnym organem działającym w gminie jest dyrektor urzędu gminy, powołany przez radę.
Do roku 1977 był on równocześnie przewodniczącym zarządu gminy, natomiast obecnie pełni
funkcję kierowniczą aparatu pomocniczego organów gminy - urzędu gminy. Dyrektor
uczestniczy w posiedzeniach zarządu z głosem doradczym. Powoływany jest on na czas
nieokreślony i zaliczany do grupy tzw. urzędników gminnych.
Trzecią grupę funkcjonariuszy gminnych, obok działaczy honorowych i urzędników, stanowią
pracownicy samorządowi zatrudnieni na podstawie umowy o pracę.
W Finlandii znalazł równieŜ odbicie powszechny trend do przechodzenia większości
kompetencji samorządowych z ciał kolegialnych pochodzących z wyborów na działającą stale
zawodową administrację. Brak jednostek samorządowych na szczeblach ponadgminnych
zastąpiony został dobrze rozwiniętą współpracą pomiędzy gminami szczebla podstawowego
na wszystkich poziomach podziału terytorialnego kraju. Współpraca ta przybiera zazwyczaj
postać związków celowych, zajmujących się prowadzeniem szpitali specjalistycznych,
szkolnictwa ponadpodstawowego, planowaniem regionalnym, itp.
Ź
ródło:
Bogdan Dolnicki:
"Samorz
ą
d terytorialny. Zagadnienia ustrojowe",
Kantor
Wydawniczy ZAKAMYCZE, 1999
4
FRANCJA
We Francji gminy, departamenty i regiony są zarządzane samodzielnie przez wybrane rady.
Dla wszystkich gmin występuje jednolity model organizacyjny.
Rada gminy wybierana jest przez mieszkańców gminy na sześć lat. Liczba radnych gminnych
waha się od 9 aŜ do 69. Wyjątki dotyczą wielkich miast - Lyon posiada 73 radnych, Marsylia
101 radnych, natomiast ParyŜ, który jest równocześnie miastem i departamentem, posiada
Radę ParyŜa, złoŜoną ze 163 radnych. Miasta te zostały podzielone ponadto na dzielnice,
które posiadają równieŜ własne rady. Rady mają obowiązek odbywania posiedzeń plenarnych
co najmniej raz na kwartał. Kompetencje rady gminnej ustalone zostały przy pomocy klauzuli
generalnej, przewidującej, iŜ do rady gminnej naleŜą wszystkie sprawy mające charakter
lokalny, z wyjątkiem spraw ustawowo wyłączonych na rzecz administracji rządowej lub
wspólnot lokalnych wyŜszych szczebli (departamentów i regionów).
Organem wykonawczym rady jest mer, wybierany przez radę z jej składu na pierwszym po
wyborach posiedzeniu. Do wyboru mera wymagana jest absolutna większość głosów, która
musi zostać osiągnięta w jednej z dwóch tur głosowania. W razie braku takiej większości, w
trzeciej turze moŜna dokonać wyboru mera zwykłą większością głosów. Kadencja mera
wynosi 6 lat, tak jak kadencja rady. W praktyce kandydaturę na stanowisk mera zgłasza partia
lub ugrupowanie, które wygrało wybory samorządowe. Po dokonaniu wyboru mera rada nie
ma moŜliwości odwołania go przed upływem kadencji. Prawo przewiduje jedynie
dopuszczalność zawieszenia lub odwołania mera w przypadku popełnienia przez niego
powaŜnego błędu przy realizacji jego zadań i funkcji. Wraz z merem wybierani są jego
zastępcy. Funkcja mera jest honorowa, często przy tym łączona z mandatem członka
parlamentu.
Aparatem pomocniczym mera jest urząd. W jego skład wchodzą pracownicy w liczbie od
kilku w małych gminach wiejskich do kilkuset w duŜych gminach miejskich. W skład urzędu
wchodzą równieŜ tzw. urzędnicy pomocniczy. Za kaŜdym razem konkretnego upowaŜnienia
do działania wraz z określeniem zakresu kompetencji udziela urzędnikom pomocniczym mer.
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]