Możliwości wykorzystania ozonu ...

Możliwości wykorzystania ozonu w endodoncji, Stomatologia - materiały do czytania

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
PRACE POGLĄDOWE
Dent. Med. Probl. 2008,
45
, 2, 194–198
ISSN 1644−387X
© Copyright by Silesian Piasts University of Medicine in Wrocław
and Polish Stomatological Association
J
USTYNA
K
LEPACZ
1
, M
ICHAŁ
Ł
ĘSKI
2
Możliwości wykorzystania ozonu w endodoncji
Possibilities of Ozone Use in Endodontics
1
Studenckie Koło Naukowe przy Zakładzie Endodoncji UM w Łodzi
2
Zakład Endodoncji, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Uniwersytecki Szpital Kliniczny Nr 6 w Łodzi
Streszczenie
Ozon, odmiana alotropowa tlenu, znajduje coraz powszechniejsze zastosowanie w stomatologii z powodu działa−
nia antyseptycznego, aktywującego odpowiedź immunologiczną oraz korzystnego wpływu na metabolizm zapal−
nie zmienionych tkanek. Zastosowanie ozonoterapii może być wskazane w profilaktyce i leczeniu próchnicy, w im−
plantologii i chorobach infekcyjnych błony śluzowej, a także w odkażaniu kanałów korzeniowych. W pracy przed−
stawiono zasady postępowania z urządzeniami do aplikacji ozonu: HealOzone
®
(Kavo), OzonyTron
®
(MYMED)
i Ozotop
®
(W&H Poland). Zwrócono uwagę na skuteczność ozonoterapii w usuwaniu bakterii, a także na bezpie−
czeństwo stosowania tej techniki leczenia. Wykorzystanie ozonu w codziennej praktyce może być postępowaniem
wspomagającym i jednocześnie zwiększającym skuteczność klasycznych metod leczenia endodontycznego (
Dent.
Med. Probl. 2008, 45, 2, 194–198
).
Słowa kluczowe:
ozon, leczenie kanałowe, dezynfekcja.
Abstract
Ozone, allotropic form of oxygen, finds much wider usage in dentistry, due to its antiseptic properties which acti−
vate immunological response and it also improves the inflammatory tissue metabolism. Ozone therapy can be in−
dicated for prophylaxis and caries treatment, in implantology and in infectious mucosa diseases and finally used
for root canal disinfection. In this paper the methods of using the devices which apply ozone: HealOzone
®
(Kavo),
OzonyTron
®
(MYMED) i Ozotop
®
(W&H Poland) were presented. The attention was drawn to the effectiveness
of ozone therapy in elimination of bacteria and to the operational safety of this technique. The use of ozone in every
day practice can be supportive and increasing the effectiveness of the classic root canal treatment methods (
Dent.
Med. Probl. 2008, 45, 2, 194–198
).
Key words:
ozone, root canal preparation, disinfection.
Ozon, stosowany coraz dynamiczniej w sto−
matologii, daje nowe możliwości, m.in. antysep−
tycznego leczenia endodontycznego. Jako niebole−
sny i dobrze tolerowany przez pacjentów sposób
leczenia staje się coraz powszechniejszym narzę−
dziem w rękach lekarzy. Zastosowanie ozonu w le−
czeniu stomatologicznym zmniejsza dolegliwości
bólowe i lęk pacjentów przed wizytą w gabinecie
stomatologicznym.
Ozon stosuje się w stomatologii do odkażania
ubytków, kanałów korzeniowych oraz leczenia
kieszonek przyzębnych i wczesnych zmian próch−
nicowych [1, 2]. Zastosowanie ozonu pozwala
ograniczyć utratę twardych tkanek zęba, co
w przypadku leczenia kanałowego może zmniej−
szyć odsetek złamań zębów i zwiększyć możli−
wość potencjalnego wykorzystania korzeni zębów
w leczeniu protetycznym [3, 4].
Istotą leczenia endodontycznego jest usunię−
cie zakażonej tkanki z systemu kanałowego przez
jego opracowanie mechaniczno−chemiczne oraz
szczelne wypełnienie. Obecnie nie są znane meto−
dy leczenia, które umożliwiałyby całkowite usu−
nięcie drobnoustrojów z jamy zęba – sterylizację.
Stosowane dotychczas techniki opracowania i wy−
pełniania kanałów pozwalają jedynie na zmniej−
szenie ilości bakterii w systemie kanałowym do
poziomu, który nie powoduje rozwoju procesu za−
palnego w przyzębiu wierzchołkowym [5].
W związku z tym, ciągle trwają poszukiwania me−
tod opracowania kanałów korzeniowych, które
umożliwiłyby pełne wyjałowienie systemu kana−
 195
Możliwości wykorzystania ozonu w endodoncji
łowego. Pewne nadzieje pokłada się w wykorzy−
staniu ozonu w leczeniu stomatologicznym.
Szczególnie może on mieć zastosowanie w endo−
doncji, w antyseptycznym leczeniu kanałowym.
ryjnych [14, 15]. Gaz nie jest mutagenny [2]. Ba−
dania wykazały, że kilkusekundowe działanie ozo−
nu prowadzi do ustania funkcji życiowych bakte−
rii, zarówno Gram (+), jak i Gram (–), ale niszczy
także
Candida albicans
[2, 14]. Jego skuteczność
antybakteryjna jest potwierdzona w wielu bada−
niach [2, 16–21]. Z bakterii próchnicotwórczych
najbardziej wrażliwe na ozonoterapię są
Strepto−
coccus mutans
i
Streptococcus sobrinus
[20, 21],
a także
Actinomyces
i
Lactobacillus
[16]. Ozon ni−
szczy również wirusy, łatwo bowiem oddziałuje
na wielonienasycone kwasy tłuszczowe znajdują−
ce się w otoczkach wirusów.
Działając na substancję organiczną tkanek
zmineralizowanych zębów, wzmaga ich potencjał
remineralizacyjny. Jednocześnie ma zdolność
„otwierania” kanalików zębinowych, dzięki cze−
mu ułatwia dyfuzję jonów wapnia i fosforu do
głębszych warstw ubytków próchnicowych [14].
Wyniki badań wskazują, że 10−sekundowa
aplikacja ozonu o stężeniu 2100 ppm powoduje
zniszczenie 99% bakterii, a 20−sekundowa 99,9%
[19, 21]. Powstaje w ten sposób tzw. nisza ekolo−
giczna, która przez okres 4–6 tygodni nie sprzyja
ponownej kolonizacji przez bakterie próchnico−
twórcze [16, 20].
Ozon nie jest toksyczny w dawce 0,05 ppm
przez 8 godz. na dzień, 5 razy w tygodniu lub krót−
kotrwałej dawce 0,3 ppm przez 15 min. Podczas
ozonoterapii maksymalne stężenie ozonu w jamie
ustnej wynosi 0,01 ppm. Dawka śmiertelna ozonu
to 50 ppm przez 60 min [1]. Ozon może powodo−
wać suchość w jamie ustnej i gardle, bóle głowy
oraz napady kaszlu, może przyczyniać się do zao−
strzenia astmy [1]. W gabinetach stomatologicz−
nych Wielkiej Brytanii, stosujących ozonoterapię
urządzeniem HealOzone
®
takie działanie uboczne
nie było jednak obserwowane [15].
Wskazania do zastosowania ozonu w stomato−
logii są następujące:
1) profilaktyka i leczenie próchnicy w zębach
mlecznych i stałych, zwłaszcza wczesnych zmian,
2) choroby infekcyjne błony śluzowej jamy
ustnej,
3) choroby przyzębia brzeżnego,
4) odkażanie kanałów korzeniowych,
5) zwiększona wrażliwość zębiny i zapobiega−
nie zwiększonej wrażliwości pozabiegowej,
6) w protetyce, chirurgii stomatologicznej
i zabiegach implantologicznych,
7) w ortodoncji,
8) w stomatologii estetycznej, np. do wybiela−
nia zębów.
Postępowanie w przypadku profilaktyki
próchnicy, wczesnych zmian próchnicowych,
zwiększonej wrażliwości zębiny i próchnicy ce−
mentu korzeniowego polega na aplikacji ozonu na
Ogólne właściwości ozonu
Ozon, tri tlen, (O
3
) jest odmianą alotropową
tlenu. Ozon powstaje w wyniku rozpadu cząste−
czek tlenu atmosferycznego pod wpływem wyła−
dowań elektrycznych i promieniowania ultrafiole−
towego [1]. W medycynie jest stosowany w posta−
ci gazu o ciężarze cząsteczkowym 48. Gęstość
względna ozonu gazowego w stosunku do powie−
trza wynosi 1,6, ma charakterystyczny zapach,
wyczuwalny przy stężeniu 1:600. W stanie wol−
nym występuje w atmosferze. Jest gazem niepal−
nym, dobrze rozpuszczalnym w wodzie (15 razy
lepiej niż tlen), dość nietrwałym, jest ponadto sil−
nym utleniaczem [6].
W wysokim stężeniu może być gazem trują−
cym dla ludzi, zwierząt i roślin. Powszechnie wy−
korzystuje się jego właściwości antybakteryjne
w procesach ozonowania lub wyjaławiania pomiesz−
czeń lampą ozonową, coraz szersze zastosowanie
znajduje także w medycynie ogólnej.
Zastosowanie ozonu
w stomatologii
Prekursorem zastosowania ozonu w medycy−
nie był C. Landler, który w 1870 r. wykorzystał ten
gaz do oczyszczania krwi [7]. W piśmiennictwie
światowym można znaleźć wiele doniesień użycia
ozonu w terapii chorób infekcyjnych, naczynio−
wych, przebiegających z obniżeniem odporności
lub chorób degeneracyjnych [8–12].
Jako pierwszy ozonoterapię w stomatologii
zastosował profesor E. Lynch z Katedry Stomato−
logii Zachowawczej i Gerostomatologii Queens
University w Belfaście.
Wykorzystanie ozonu w stomatologii wynika
z jego następujących właściwości fizykochemicz−
nych [13, 14]:
– poprawia metabolizm zapalnie zmienionych
tkanek, zwiększając ich natlenienie;
– aktywuje systemy odpowiedzi immunologicz−
nej – w dużych stężeniach wywołuje działanie im−
munosupresyjne, w niskich immunostymulujące;
– wpływa na stan równowagi oksydacyjnej
organizmu;
– działa niszcząco na bakterie, grzyby i wirusy.
Jako bardzo silny utleniacz łączy się z biomo−
lekułami zawierającymi cysteinę, metioninę i his−
tydynę, które budują m.in. błony komórek bakte−
196
J. K
LEPACZ
, M. Ł
ĘSKI
oczyszczoną powierzchnię, a następnie pokrycie
płynem inicjującym remineralizację [15].
W próchnicy średniej i głębokiej ozon ma działa−
nie wspomagające. Nie zastępuje jednak mecha−
nicznego opracowania ubytku [20, 22].
W leczeniu endodontycznym ozon jest stoso−
wany do odkażania systemu kanałowego oraz wy−
bielania przebarwionych tkanek zębów [17].
W periodontologii bakteriobójcze właściwości
ozonu wykorzystuje się do leczenia patologicznych
kieszonek przyzębnych oraz zmian na błonie śluzo−
wej jamy ustnej, np. aft nawrotowych i opryszczki.
Działanie ozonu na rany powstałe po zabiegach
chirurgicznych i implantologicznych ma zapobiegać
powikłaniom infekcyjnym i sprzyjać gojeniu tkanki.
Ozonoterapii nie należy stosować u pacjentów
z rozrusznikami serca, chorych na astmę, padacz−
kę i inne choroby neurologiczne, u małych dzieci
i kobiet w ciąży [7].
dzenia HealOzone i po przejściu przez filtr dezak−
tywujący trafia z powrotem do otoczenia w posta−
ci tlenu. Po zakończeniu aplikacji ozonu odbywa
się 10−sekundowy cykl odsysania ozonu z rękawa
instrumentu. Zamknięcie obiegu jest warunkiem
aplikacji ozonu, dlatego aplikacja jest możliwa
tylko na tych powierzchniach, gdzie taką szczel−
ność można zapewnić.
Badania przeprowadzone z wykorzystaniem
HealOzone wykazały bakteriobójcze działanie
ozonu na
Enterococcus faecalis
(ale mniej sku−
teczne niż zastosowanie roztworu NaOCl), rów−
nież na metycylinooporne
Staphylococcus aureus
(MRSA) oraz na wirusy [23].
2. OzonyTron
®
(firmy MYMED). W urządze−
niu tym ozon powstaje w szklanych końcówkach,
którymi jest podawany do pola zabiegowego. Nie
ma obiegu zamkniętego i dlatego ozon można po−
dawać w miejsca trudno dostępne, np. kieszonki
przyzębne lub kanały korzeniowe. Podczas przy−
łożenia sondy w miejscu podawania powstaje ak−
tywny tlen, łącząc się z komórkami bakterii, nisz−
czy ich strukturę, pozostając całkowicie bezpiecz−
ny dla komórek naszego organizmu. Ilość ozonu
powstającego podczas reakcji jest minimalna i nie
ma konieczności odsysania nadmiaru ozonu jak
w przypadku innych urządzeń działających w sy−
stemie zamkniętym. Działanie aktywnego tlenu
utrzymuje się jeszcze długo po zakończeniu poda−
nia ze względu na duże jego powinowactwo do
tkanek, które są przez to chronione przed procesa−
mi patologicznymi.
3. Ozotop
®
(firmy W&H Poland) ma obieg
otwarty, możliwość wielokrotnego powtórzenia
pojedynczej dawki w krótkich odstępach czasu
oraz precyzyjne dozowanie w trudno dostępnych
miejscach. Podając 0,17 mg O
3
skuteczność wo−
bec
S. mutans
wynosi 90%, a w przypadku
A.
naeslundi
– 95%. Stosując dawkę 0,34 mg O
3
,
skuteczność dotycząca
S. mutans
wynosi 99,9%,
a wobec
A. naeslundii
aż 99% (badania wykonane
przez Pierre Baehni, Uniwersytet w Genewie –
Szwajcaria, materiały producenta). Stężenie dla
końcówki Ozotip Endo (0,4 L/min) 700 ppm.
Przeprowadzone przez producenta badania wyka−
zują, że dawki ozonu są bezpieczne i nie przekra−
czają dozwolonych norm (tabela 1).
Zastosowanie ozonu
w leczeniu endodontycznym
Schemat podania ozonu w leczeniu endodon−
tycznym przedstawia się następująco:
– ozon + podchloryn sodu (ozon poprawia
rozpuszczanie i usuwanie martwych tkanek),
– ultradźwięki (dzięki kawitacji zwiększają
aktywność podchlorynu sodu i usuwają pozostało−
ści miazgi z trudno dostępnych przestrzeni w obrę−
bie kanału),
– powtórna aplikacja ozonu po opracowaniu,
w suchym kanale.
Urządzenie do ozonoterapii powinno być
przede wszystkim bezpieczne dla pacjenta i opera−
tora, skuteczne i zapewniać łatwe podanie.
Obecnie w Polsce są dostępne 3 typy urzą−
dzeń wytwarzających ozon dla potrzeb stomatolo−
gii. Są to:
1. HealOzone
®
(firmy KaVo). Ozon, produko−
wany z powietrza, jest podawany przez silikono−
wy kapturek, który szczelnie przylega do po−
wierzchni zęba, zapewniając całkowitą izolację je−
go od otoczenia. Stężenie ozonu w kapturku
przylegającym do tkanki wynosi 2 100 ppm. Po
okresie 10−20 s działania ozonu na chorą tkankę
gaz zostaje wypompowany przez rękaw do urzą−
Tabela 1.
Charekterystyka urządzeń do aplikacji ozonu
Table 1.
Description devices which apply ozone
Obieg
Stężenie podczas leczenia endodontycznego
Czas – sekundy
(Cycle)
(Lavels in the endodontic treatment)
(Time in secundes)
HealOzone
®
zamkniety
2100 ppm
10–40
OzonyTron
®
otwarty
525 ppm
30
Ozotop
®
otwarty
700 ppm
6–24
 197
Możliwości wykorzystania ozonu w endodoncji
Istnieją pewne wątpliwości i część wyników
badań nie potwierdza pozytywnego wpływu ozo−
nu na remineralizację tkanek (terapeutyczne dzia−
łanie ozonu), dlatego National Institute of Clinical
Excelence (NICE) nie zaleca używania ozonu jako
jedynego środka do likwidacji bakterii [1].
Dodatkowo w badaniach zauważono, że dzia−
łanie ozonu jest skuteczne, gdy gaz ma dostęp do
tkanek [24]. W nieopracowanym ubytku próchni−
cowym ozon napotyka na swojej drodze przeszko−
dy, tzw. „bariery dyfuzji”, uniemożliwiające kon−
takt gazu z bakteriami znajdującymi się w kanali−
kach zębinowych. Barierami przenikania, które
należy znieść, są: płytka bakteryjna, ślina, opiłki
zębiny i biofilm bakteryjny. Stwierdzono, że nie
ma istotnej różnicy między ilością bakterii w głęb−
szych warstwach ubytku w nieopracowanym zębie
przed i po zastosowaniu ozonu. Samo opracowa−
nie ubytku jednak w taki sposób, że zębina już jest
twarda (może być jeszcze przebarwiona) powodu−
je znaczne zmniejszenie kolonii bakterii. Dodatko−
we podanie ozonu zwiększa działanie przeciwbak−
teryjne. Na podstawie badań przeprowadzonych
przez Schneidera [24] stwierdzono, że usunięcie
zainfekowanej „miękkiej” zębiny jest istotne dla
skuteczności ozonoterapii. Aby skutecznie usunąć
bakterie, jest konieczne mechaniczne opracowanie
zainfekowanych kanałów przed zastosowaniem
ozonu. Spowoduje to usunięcie drobnoustrojów
i warstwy mazistej, co umożliwi lepszą penetrację
i dostęp ozonu do bakterii, które znajdują się
w głębszych warstwach zębiny (18, 24).
W celu potwierdzenia tych właściwości prze−
ciwbakteryjnych, przeciwgrzybiczych i antywiru−
sowych ozonu przeprowadzono badania na zębach
bawolich [2]. Oceniono skutek ozonowanej wody
na
E. faecalis i S. mutans
, które penetrowały ba−
wole kanaliki zębinowe. Po płukaniu ozonowaną
wodą żywotność
E. faecalis
i
S. mutans
zmniej−
szyła się, ale skutek był porównywalny jak z za−
stosowaniem wody destylowanej z ultradźwięka−
mi do płukania. Gdy płukano wodą ozonowaną,
stosując jednocześnie ultradźwięki, zabieg ten
spowodował podobną skuteczność jak zastosowa−
nie 2,5% NaOCl [2].
Opracowanie mechaniczne kanału nie jest wys−
tarczające do doszczętnego usunięcia bakterii.
Dlatego też zaleca się użycie środków chemicz−
nych, które mają na celu dezynfekcję kanałów.
Preparaty takie powinny mieć nie tylko duży za−
kres działania antybakteryjnego, ale jednocześnie
nie mogą być toksyczne dla tkanek gospodarza.
Roztwór podchlorynu sodu jest jednym z najpopu−
larniejszych środków do dezynfekcji ze względu
na silne działanie przeciwbakteryjne, jest jednak
toksyczny dla tkanek przyzębia okołowierzchoł−
kowego. W badaniach porównano cytotoksycz−
ność ozonowanej wody i 2,5% NaOCl na fibrobla−
sty myszy. Badania wykazały, że aktywność meta−
boliczna komórek po podchlorynie jest
zmniejszona, zależność ta natomiast nie występu−
je w przypadku ozonowanej wody [2].
Ozonoterapia w stomatologii obejmuje coraz
szerszy zakres wskazań klinicznych. Ozon umoż−
liwia nowoczesne leczenie z minimalnym zakre−
sem inwazyjności. Przez racjonalne, ale zarazem
oszczędne opracowanie kanału zmniejsza się pro−
cent powikłań, takich jak złamania korzeni. Zasto−
sowanie kliniczne pozwala nie tylko na bezbole−
sne leczenie wczesnych zmian próchnicowych
bruzd, ale wspomaga również przeprowadzenie
zabiegu leczenia endodontycznego. Ozon wnika
w głąb kanału korzeniowego, powodując jego de−
zynfekcję i osuszenie – podczas jednego, krótkie−
go zabiegu. Umożliwia zakończenie leczenia en−
dodontycznego w czasie jednej wizyty, co wpływa
na ekonomię kosztów leczenia.
Ozonoterapia wspomaga działanie lekarza sto−
matologa oraz stwarza komfort leczenia dla pa−
cjenta. Są wymagane jednak dalsze badania po−
twierdzające skuteczność zastosowania ozonu
w leczeniu endodontycznym.
Piśmiennictwo
[1] M
ILLAR
B.J., H
ODSON
N.: Assessment of the safety of two ozone delivery devices. J. Dent. 2007, 35, 195–200.
[2] N
AGAYOSHI
M., K
ITAMURA
C., F
UKUIZUMI
T., N
ISHIHARA
T., T
ERASHITA
M.: Antimicrobial effect of ozonated wa−
ter on bacteria invading dentinal tubules. J. Endodont. 2004, 30, 778–781.
[3] R
EEH
E.S., M
ESSER
H.H., D
OUGLAS
W.H.: Reduction in tooth stiffness as a result of endodontic and restorative
procedures. J. Endodont. 1989, 15, 512–516.
[4] M
IKAKO
H
AYASHI
, Y
UTAKA
T
AKAHASHI
, S
ATOSHI
I
MAZATO
, S
HIGEYUKI
E
BISU
: Fracture resistance of pulpless teeth
restored with post−cores and crowns. Dent. Mater. 2006, 22, 477–485.
[5] E
L
K
ARIM
I., K
ENNEDY
J., H
USSEY
D.: The antimicrobial effects of root canal irrigation and medication. Oral Surg.
Oral Med. Oral Pathol. 2007, 103, 560–569.
[6] B
OCCI
V.: Biological and clinical effects of ozone. Has ozone therapy a future in medicine? Br. J. Biomed. Sci.
1999, 56, 270–279.
[7] P
IETRZYCKA
K.: Ozon w endodoncji, e−Dentico 2007, 3, 54–58.
[8] R
E
L., M
AWSOUF
M.N., M
ENÉNDEZ
S., L
EÓN
O.S., S
ÁNCHEZ
G.M., H
ERNÁNDEZ
F.: Ozone therapy: clinical and ba−
sic evidence of its therapeutic potential. Arch. Med. Res. 2008, 39, 17–26.
198
J. K
LEPACZ
, M. Ł
ĘSKI
[9] B
IAŁOSZEWSKI
D.: The use of the intraooperative ozone – theraphy as prophylaxis of infections in surgery of lo−
comotor system with special regard to total hip plasty – a preliminary study. Ortop. Traumatol. Rehabil. 2003, 30,
781–786.
[10] D
ANILUK
M., F
RYCZKOWSKI
M., W
IELICKI
Z.: Application of ozonotherapy in chronic inflammation of the urinary
bladder. Ortop. Traumatol. Rehabil. 2000, 30, 61–63.
[11] B
IAŁOSZEWSKI
D., K
OWALEWSKI
M.: The clinical efficacy of the local, deep insufflation of an oxygen−ozone
mixture in the prevention and treatment of infections in the locomotor system. Ortop. Traumatol. Rehabil. 2001,
30, 552–556.
[12] B
IAŁOSZEWSKI
D., K
OWALEWSKI
M.: Superficially, longer, intermittent ozone theraphy in the treatment of the chro−
nic, infected wounds. Ortop. Traumatol. Rehabil. 2003, 30, 652–658.
[13] H
UTH
K. C., S
AUGEL
B., J
AKOB
F. M., C
APPELLO
C.: Effect of aqueous ozone on the NF−[kappa]B system. J. Dent.
Res. 2007, 86, 451–456.
[14] B
ACHANEK
T., O
RŁOWSKI
M., W
OLAŃSKA
E., C
IESZKO
−B
UK
M.: Ozon w stomatologii – uwagi praktyczne. Medi−
cus 2005, 6.
[15] H
OLMES
J.: Clinical reversal of root caries using ozone, double−blind, randomised, controlled 18−month trial. Ge−
rodontology 2003, 20, 106–114.
[16] K
NEIST
S., H
EINRICH
R., K
ÜNZEL
W.: Mikrobiologiczna kolonizacja zmian próchnicowych w zębinie na różnych
stopniach zaawansowania – badanie kliniczne. Zbl. Bakteriol. Hyg. 1989, A270, 385–395.
[17] S
TOLL
R., V
ENNE
L., M
UTTERS
R., S
TACHNISS
V. J
ABLONSKI
−M
OMENI
, A.: The disinfecting effect of ozonized oxy−
gen in an infected root canal: An
in vitro
study. Quintes. Internation. 2008, 39, 231–236.
[18] B
AYSAN
A., Beighton D.: Assessment of the ozone−mediated killing of bacteria in infected dentine associated with
non−cavitated occlusal carious lesions. Car. Res. 2007, 41, 337–341.
[19] B
AYSAN
A., L
YNCH
E.: Effect of ozone on the oral microbiota and clinical severity of primary root caries. Am. J.
Dent. 2004, 17, 56–60.
[20] B
AYSAN
A., L
YNCH
E.: The use of ozone in dentistry and medicine. Part 2. Ozone and root caries. Prim. Dent.
Care 2006, 13, 37–41.
[21] B
AYSAN
A., W
HILEY
R.A., L
YNCH
E.: Antimicrobial effect of a novel ozone – generating device on micro−organisms
associated with primary root carious lesions
in vitro
. Car. Res. 2000, 34, 498–501.
[22] H
UTH
K.C., P
ASCHOS
E., B
RAND
K., H
ICKEL
R.: Effect of ozone on non−cavitated tissue carious lesions in perma−
nent molars. A controlled prospective clinical study. Am. J. Dent. 2005, 18, 223–228.
[23] H
EMS
R.S., G
ULABIVALA
K., N
G
Y.L., R
EADY
D., S
PRATT
D.A.: An
in vitro
evaluation of the ability of ozone to kill
a strain of
Enterococcus faecalis
. Int. Endod. J. 2005, 38, 22–29.
[24] S
CHNEIDER
H..G.: Skuteczność zależy od tego, czy uda nam się pokonać bariery dyfuzji. TPS 2006, 4, 50–51.
Adres do korespondencji:
Justyna Klepacz
Zakład Endodoncji UM
ul. Pomorska 251
92−213 Łódź
e−mail: justynaklepacz@gmail.com
Praca wpłynęła do Redakcji: 6.05.2008 r.
Po recenzji: 23.05.2008 r.
Zaakceptowano do druku: 30.06.2008 r.
Received: 6.05.2008
Revised: 23.05.2008
Accepted: 30.06.2008
[ Pobierz całość w formacie PDF ]