Mowa ciala, ZiIP Politechnika Poznańska, Podstawy Marketingu, Mowa Ciała
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Punktem wyjścia dla badań teoretycznych problematyki "mowy ciała" jest poszukiwanie
podstaw teoretycznych jej interpretacji.
Szczególnie zasłużonymi dla tej sprawy jest podejście psychoanalityczne i koncepcja Gestalt.
Psychoanaliza
Twórca psychoanalizy, Freud przedstawia jej trzy definicje:
l. To metoda leczenia zaburzeń psychicznych, oparta na badaniu procesów umysłowych.
2. To procedura badania procesów umysłowych niedostępnych w inny sposób.
3. To teoria psychologiczna oparta na ww. metodzie badania i nowa dyscyplina naukowa
(Grzesiuk, 1998).
Freud przedstawia różnice indywidualne jako zdolność radzenia sobie z podstawowymi
popędami. Mówi obrazowo o ciągłej wojnie między dwiema częściami osobowości- Id i
Superego, których „rozjemcą” jest Ego.
Przedstawię niżej charakterystykę tych trzech komponentów:
Id - jest nieświadomą i pierwotną częścią osobowości. Działa w sposób irracjonalny, przez
impulsy (wyrażenie i zaspokojenie). To, co „ukryte”, określa przyszłość, wnętrze korzenie i
dziedzictwo, rodziców, seks i instynkty. W opisie ludzkiej sylwetki symbolizują je nogi.
Superego - to wartości danego człowieka oraz jego postawy moralne przekazane przez
społeczeństwa. Generalizując, można powiedzieć o sumieniu. Jest ono symbolem marzeń i
wolnej myśli, tęsknoty za lepszym, przyszłością i władzą. W opisie ludzkiej sylwetki
symbolizują głowę.
Ego -jest obrazem rzeczywistości fizycznej i społecznej, wiedzy o tym, co prowadzi do czego
oraz co jest możliwe w spostrzeganym świecie w danej chwili. Część z funkcji podejmują
działanie zaspokajające impulsy Id. Są to mechanizmy obronne, a ich nadużywanie prowadzi
do nerwic. Ego jest określeniem świadomego, czyli "tu i teraz", w pełni kontrolowanego
działania, to jawne treści, czas pomiędzy tym, co było i będzie, jest stanem „między”.
W opisie ludzkiej sylwetki symbolizuje je tułów.
Do odkrycia Freuda tych trzech płaszczyzn, nawiązuje francuska szkoła psychoanalizy.
Prowadzi ona badania nad ujawnieniem tego, co jest nieświadome, poprzez analizę języka,
słów oraz sposobu wypowiedzi pacjenta, jego omyłek i fantazji. Leczą oni wypracowaną
przez siebie metodą także pacjentów z głębszymi (niż nerwica) zaburzeniami, psychotyków,
alkoholików i narkomanów.
Opis ludzkiej sylwetki według koncepcji psychoanalitycznej: Nogi symbolizują Id,
podświadomość, dzieciństwo i rodzice. Tułów symbolizuje Ego, świadomość, działanie w
świecie "tu i teraz", głowa symbolizuje Superego, nadświadomość, myśli i marzenia.
W każdej z tych trzech głównych części występuje kolejny podział na trzy części (Tarczyński
1997).
Czoło to symboliczny element nadświadomości, myśli i ambicji. Środek twarzy (oczy, nos,
uszy i górna część ust) - to świadomość podbródek i dolna część ust to
podświadomość. Trzeba zauważyć, że strefy te na siebie zachodzą i nie są dokładnie
wyodrębnione, z uwagi na to, że są też końcowym elementem jednej strefy i początkiem
1
następnej. Przyjmuje się, że im bliżej granicy trudniej do określenia, tym
strefy przyjmują więcej cech bliższych sąsiedniemu poziomowi. Na przykład układ płciowy
jest jednocześnie strefą podświadomą instynktów i działań seksualnych w tułowiu oraz sferą
nadświadomości nóg.
Interpretację poszczególnych elementów rozpoczniemy od sfery podświadomości, czyli nóg.
Są one symbolicznym opisem dzieciństwa, podstawą jest sfera ciała, w której odbijają się
popędy.
Na przykład człowiek mający na nogach masywne i ciężkie buty, chce nam powiedzieć o
swoich przeżyciach z dzieciństwa, braku poczucia bezpieczeństwa, braku ojca. Świadczą być
może o braku pewności siebie, samotności "dziecka", które je nosi.
Natomiast lekkie buty o ostrych czubach, sprawiające wrażenie delikatnych,
to symbolika być może dominującej matki w domu, sportowe buty - dyscyplina w
dzieciństwie, przesądy, rygor i kary; tłumiona spontaniczność w dzieciństwie, to sportowy typ
- wolność i swoboda.
Są też osoby, które preferują buty "przesadnie lekkie", co do swojego wyglądu, które
wyraźnie nie pasują do reszty ubioru. Na przykład są to tenisówki, analiza mówi tu o próbie
ucieczki od obowiązków ponad siłę, narzuconych w dzieciństwie przez matkę. To także
rozwód syn zostaje z matką, przejmując obowiązki ojca, nadmiernie "dorośleje" bez wzorca
zachowań męskich - buduje go z książek i filmów.
Posuwając się wyżej w podziale natrafimy na kolana, odpowiadające za działanie. Jeśli na
przykład, na kolanach naszyte są "łaty", interpretuje się je jako kłopoty - próba zapomnienia o
problemach z matką lub ojcem. Bardziej otwarty bunt, krytyka rodziców - dziury na kolanach.
Ważne partie strefy podświadomości (seksualizm) określają - spodnie zbyt napięte, przez co
eksponują narządy płciowe u mężczyzny świadczą o podkreśleniu swojej własnej męskości
(dorosłości), co do której jednak on nie jest pewny.
Przyjmuje się, że kobiety podkreślające wyraźnie seksualność nóg przesadnie je eksponując,
podejrzewa się o brak pewności siebie. Kompleksy intelektualne rekompensuje ona w inny
sposób - prezentując inne walory.
O kontroli sfery seksualnej i kłopotach w osiąganiu satysfakcji, informują wszelkiego rodzaju
rozcięcia spódnic i sukienek z przodu. Kobieta odsłaniająca tak nogi, mówi o tym, że zdaje
sobie z tego sprawę i ma wszystko "pod kontrolą", być może świadczy to o walce
wewnętrznej pomiędzy pragnieniami i brakiem spontaniczności przy podejmowaniu decyzji
oraz o złych doświadczeniach z okresu dzieciństwa.
Odcinanie szerokim pasem, to też odcięcie od górnej części- dolnej. Jak gdyby seksualizm
jedna część, intelektualizm- druga część. Obie części - kłopot we wspólnym działaniu i
przeżywaniu miłości. Elementy te informują o kłopotach z osiąganiem satysfakcji
(seksualnej), nie oznaczają jednak, że jest ona niemożliwa, lecz utrudniona i zmusza partnera
do większych starań w celu zdobycia pełnego zaufania.
Pierwszy z analizowanych - to ubranie wielowarstwowe (popularna cebula). Ubiór ten
wylansowany został przez japońskich projektantów. Kultura ta wytworzyła papierowe ściany
i kulturę opartą na całkowitym tłumieniu uczuć i myśli przed innymi - analiza mówi o
budowaniu wewnętrznych ścian i odgradzanie się od świata (zachodniego) kolejnymi
warstwami ubioru. Przez to potwierdzona jest teza, że ubiór ludzki jest także uwarunkowany
kulturowo, nie tylko klimatycznie. Człowiek tak ubierający się odgradza się od świata,
zamyka się w sobie, dobrze ukrywa swoje prawdziwe myśli i nastroje. Przyjaźń z nim jest
trudna z uwagi na jego "wielowarstwowość" psychiczną osłonę jego wnętrza.
2
Ubiór o wydłużonym stanie - wskazuje na "rozciąganie" świadomości na jak największą sferę
życia.
Kontrola woli i świadomości nad obszarem podświadomości. Osoby kontrolują swoje
odruchy, spontaniczne działanie - "zgoda" świadomości, bezpieczeństwo.
Ubiór obszerny - luźny i wydłużony krój. Powiększa on całą sylwetkę (tuszując jej budowę).
Osoby te pragną przestrzeni, wolności i niezależności. Są krzykliwi i nadmiernie
gestykulujący. Wybierają tzw. "zawody wolne" - lekarz, adwokat. Podkreślają swoją wolność
na każdym kroku - myślą przestrzennie i nieszablonowo, nie znając jednak porządku,
rygorów i struktur. Motywem działania jest ukryty w nich lęk przed jakimkolwiek
ograniczeniem.
Ubiór przy ciele - symbolizuje "drugą" skórę na poziomie świadomości. Tak ubierają się
ludzie zamknięci w sobie, wychowani formalnie. Zwykle wybierają zawody nauczyciela,
księgowego, które wymagają ciężkiej pracy przez wiele godzin. Osoba nosząca ten ubiór np.
wychowana była w emocjonalnie chłodnym domu, nie odczuwając akceptacji. To także
pochwały za dobrą ocenę wiązały się z przytuleniem dziecka i pogłaskaniem go po
głowie. Tęsknota człowieka dorosłego za uczuciem jest problemem, który trudno ujawnia, ma
kłopot z wyznawaniem miłości czy też przytulaniem się do partnera. Dlatego często wyraża
samego siebie poprzez pracę – tego nauczył się w dzieciństwie. Kobieta - prasuje koszule,
mężczyzna ubiera się w luźne stroje, nie wie, czego żona z nim nie rozmawia i nie przytula
się, dlatego ucieka w pracę.
Ubiór mundurowy - to symbol obowiązku, konsekwencji, rygoru i dyscypliny. Jest on
pancerzem, który usztywnia i broni przed innymi. Podkreślona jest tu przynależność do
określonej grupy społecznej, kulturowej. Takim "uniformem" jest w dzisiejszych czasach
ubranie dżinsowe, tzw. "business woman" - garsonka, żakiet lub marynarka. Ubiór
mundurowy zakłada się np. na spotkania towarzyskie, gdzie mamy pewność o tym stroju jako
o obowiązującym. U osób nadmiernie eksponujących ten strój oznacza to to samo, co ciężkie
buty w podświadomości, przeniesione jest to na sferę świadomą. To także chęć
przynależności, niezbyt silna osobowość, gotowość do zadań przystosowanie do ogółu.
Ludzie ci są dla innych bezpieczni, do czasu jednak, póki nie ingeruje się w ich świat
wewnętrzny. Aby zdobyć ich zaufanie sami musimy się odsłonić, pokazać swoje słabe
miejsca.
Na koniec zajmiemy się ostatnim elementem sylwetki, tj. głową. Symbolizuje ona
nadświadomość, odpowiada za rozum, marzenia i uczucia. Włosy na niej są bardzo
ważnym elementem, stanowią one jej ozdobę zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet, wyrażają
sferę intelektualną i erotyczną. Symbolika ich nie jest taka sama u kobiet i mężczyzn, zależy
od płci danego człowieka. Długie włosy u kobiet - mówią o ich kobiecości, wrażliwości i
wdzięku także o dziecięcej naiwności. Jednak często zdarza się, że jest to "gra" kobiet- chcą
uchodzić za kogoś bardzo wrażliwego i niewinnego, niż to w istocie. Kobieta ta zdaje sobie
sprawę z tego, że takie włosy podkreślają jej kobiecość. Długie włosy u mężczyzn - symbol
wolności, artystyczne zacięcie; to także bunt wobec uznanych wzorców. Często oznacza bunt
i walkę z ojcem. Próbę kontroli zarówno u kobiet i mężczyzn, jest spinanie włosów. Kitki u
kobiet, świadczą o symbolicznym powrocie do dzieciństwa z powodu jego braku. U
mężczyzn ma podobne znaczenie jak długie włosy, ale jest symbolem kontroli.
Włosy średniej długości u kobiet - wyrażają odcięcie od przeszłości. Nastawiona jest na
działanie i czas teraźniejszy. Włosy takie preferują kobiety interesu (business women),
zdecydowania, siły, dynamizmu oraz nastawienia na "tu i teraz". Są to kobiety doświadczone
w życiu osobistym, które chcą same decydować o sobie oraz nie będą zbyt mocno angażować
3
się uczuciowo, w obawie przed wykorzystaniem. Chodzi więc o dynamiczne działanie oraz
ostrożność i niechęć do zbytniego angażowania się w uczucia.
Włosy krótkie u kobiet, wyrażają doświadczenie, trudne przeżycia uczuciowe. Często są
pozostałością po krzywdzie, to także brak akceptacji, co do swojej kobiecości. Obcięcie
włosów, jest potrzebą wymagające od siebie wewnętrznej zmiany, prośbą zerwania z
przeszłością - symbol żałoby i proces powrotu do równowagi. Kobieta posiada wtedy
okrąglejszą twarz, wyraźniejsze oczy i usta. Nabiera oznak bezbronnego dziecka. W ten
sposób zaprasza mężczyznę do opieki nad nią, silnego i dobrego. Często kobieta,
skrzywdzona przez mężczyznę, ścinając włosy na krótko, po raz kolejny trafia na ten sam typ
mężczyzny.
Włosy krótkie u mężczyzn (mocno podgolone) - symbolika szukania miłości, której nie
otrzymali, potrzebie bardzo silnej - której ujściem jest agresja. Oznaczają one także większy
dynamizm, rywalizację i złość. To krzyk nieszczęśnika, który nie wierzy w swoje szczęście i
miłość. Bardzo trudno jest im kogoś kochać, mają problemy z okazywaniem ciepła i
wewnętrznych problemów. Ubiór tutaj podkreśla ich niepokój. Chcę dodać, że odsłonięcie
czoła jest chęcią tutaj podkreślenie własnej wartości intelektualnej. Błąd się tutaj popełnia np.
prawiąc takiej kobiecie komplementy na temat jej urody - ona zaś eksponuje swój
intelekt. Podniesienie także włosów, ma podobne działanie, podkreślając inteligencję
właściciela. Grzywka na czole oznacza zaś brak pewności siebie na poziomie intelektualnym.
Koncepcja Gestalt a "mowa ciała".
Autorem założeń tej teorii jest Perls. Podstawą stworzonej przez niego koncepcji i terapii jest
filozofia egzystencjalna i idee postaci (gestalt), które mówią, że ludzie organizują swe
doświadczenia w pewną całość postać, figurę. Akcentuje się odpowiedzialność za
dokonywanie wyborów, pracę z pacjentem w czasie "tu i teraz". Doświadczenia
porządkowane są w figury. Wszystkie elementy organizowane są w sposób pierwotny w
całość - tworząc tą właśnie figurę (gestalt), której analiza pozwala na wyodrębnienie tych
elementów. Rezultatem braku doświadczeń - figury jest "zamrożenie", energii organizmu. Nie
można osiągnąć samorealizacji, odgrywając fałszywe - narzucone społecznie role - stosuje
najczęściej rzeczowniki zamiast czasowników, unika słów i zwrotów o swojej autonomii, np.
mówi: "chyba, prawdopodobnie", zamiast "myślę, moim zdaniem. Świadczy to o lęku przed
podjęciem sporu, odrzuceniem, uniknięciem kłopotu. Część energii użytkowanej na to
zużytkowana jest na odgrywanie roli, zamiast na kontakt z drugim człowiekiem. Nie
uwolniona energia jest źródłem napięcia, które przejawia się np. przez ból głowy, brzucha,
nerwic wegetatywnych. Taki neurotyk jest sztywny; nie umie zmienić się wraz z sytuacją, w
jakiej zachodzi interakcja. Jest on skoncentrowany na sobie, nie zwraca uwagi na dobór tego,
co innym przekazuje. Brak mu zmiany modulacji głosu, mimika, jest mało zróżnicowana,
słownik ich jest ubogi. Nie ma kontaktu z odczuciami - wypowiada słowa to nie to samo, co
język ich ciała. Tempo mówienia dostosowane jest do rytmu oddechu, gestykulacja i mimika
są oddzielne. Oddziela się od dawnych przeżyć.
Analiza wzrostu człowieka. Wpływa on na nasze postrzeganie świata i zachowanie. Inaczej
on warunkuje kobiety i mężczyzn - jest jednym z istotnych czynników w doborze partnerów.
Przedstawiony podział to: wysoki, niski oraz mężczyzna i kobieta. Różnica płci obowiązuje
dla wszystkich cech, są to jednak odczucia subiektywne.
Mężczyzna niski - to człowiek czynu, walki; wkłada on znacznie więcej wysiłku w to aby go
dostrzeżono (w tym szczególnie kobiety). Braki we wzroście zastępuje on np. statusem
materialnym i społecznym. Chcą dominować, dowodzić i górować nad innymi. Jako przykład
takich ludzi można podać: Napoleona, Stalina. Realizują- poszukując kobiet o dużej urodzie
zewnętrznej. Jest to kobieta wyższa od niego. Polityce wysoki mężczyzna jest wyjątkiem. U
4
niewysokiego mężczyzny występują takie cechy jak: ambicja, dzielność, dynamizm, także
zawiść i podejrzliwość.
Kobieta drobna o wzroście niższym od przeciętnego (płeć), wzrost swój odczuwa nieco
inaczej. Poszukuje sobie wysokiego partnera - jego wzrost jest jednym z najważniejszych
czynników decydujących o jego atrakcyjności. Przy takim mężczyźnie, czuje się ona
bezpiecznie jest duży i z daleka widoczny. Okazuje się jednak, że później poczucie
bezpieczeństwa jest fikcją- wymaga on opieki zamiast ona. Zajmuje się ona nie tylko własną
karierą i domem, ale także i karierą męża. Jeśli partner mimo wskazówek kobiety, nie potrafi
zrobić kariery zawodowej, materialnej; jego dobra współtowarzyszka, zaczyna ją budować
sama. Później to właśnie ona odnosi większe sukcesy zawodowe i materialne niż jej
mąż, który z czasem staje się tylko dodatkiem.
Mężczyzna wysoki - unika zawodów, gdzie występuje bezpośrednia rywalizacja. Pracuje tam
gdzie jest autonomia, gdzie wzrost decyduje o karierze. Wybiera on swoje partnerki z kobiet
niewysokich - to on jest wysoki (przełamuje przez to swoją nieśmiałość jest opiekuńczy). W
związkach oddaje władzę kobiecie, jest przez nią traktowany jak dziecko.
Kobiety wysokie - jej celem jest wybór partnera z wysoką pozycją społeczną i
materialną. Pragnie on traktować ją jak trofeum, dodatek do niego. Partner niższy nie jest
"zły" - gdy ma pieniądze, jest ambitny - zostaje jego pomocą - (sekretarką). Dzięki jego
pomocy, ona także pragnie zrealizować swoje zawodowe marzenia.
Oczy
Utarło się powiedzenie, że oczy są zwierciadłem duszy. Z wyrazu oczu lekarz wnioskuje o
stanie zdrowia - pacjenta. Psychologowie i psychiatrzy na podstawie wyrazu, kształtu oraz
wyglądu oczu, także potrafią dużo powiedzieć o ich właścicielu, wiedzą oni, że w raz ze
zmianą nastroju, zmienia się wyraz oczu. Na podstawie badań stwierdzono, że podczas
rozmowy partnerzy spoglądają na siebie przez 30-60% czasu jej trwania. Dłuższe spoglądanie
świadczy o tym, że bardziej od tematu rozmowy, interesuje ich druga osoba. Wyróżniono
spojrzenie bezczelne, fałszywe, nieufne, odrzucające i spojrzenie z góry (Bierach, 1994 ).
Spojrzenie bezczelne odbywa się bez mrugania, tak samo jak spojrzenie gniewne. Wzrok tutaj
"wbija się" w oczy drugiej osoby. Brwi są ściągnięte w dół i do środka, co
powoduje powstanie nad nosem "fałdy gniewu". Tego spojrzenia używa się, żeby innych
zastraszyć lub nakłonić kogoś do zmiany tematu rozmowy, zaprotestować. Spojrzenie
fałszywe, poznaje się po stopniu przymknięcia powiek i bocznym położeniu oczu. Spojrzenie
nieufne, to "uciekanie" wzrokiem od rozmówcy, "szukanie" czegoś na twarzy lub ciele osoby
stojącej naprzeciw. Odmianą mniej "agresywną" jest tzw. spojrzenie sceptyczne lub
szukające. Spojrzenie odrzucające, to informacja negatywna, osoba ta mówi o sobie w
myślach: "Nic dla mnie nie znaczysz". Występuje tutaj napięcie warg (labios) lub ich
zaciśnięcie. Kąciki ust "idą" do dołu, mogą pojawić się fałdy na czole lub między
brwiami. Spojrzenie z góry, dotyczyć może różnicy wzrostu między rozmówcami lub jest
wynikiem tego, że jeden z ich siedzi. Określać może też między nimi dystans. Wyrażać może
pychę, dumę, pogardę. Dystans zwiększa się tu przez "wyciąganie się" i przekręcanie głowy
w bok.
Zatrzymamy się na bardziej szczegółowym opisie oczu (Collins, 1997; Bierach,
1994). Interpretuje się je w następujący sposób: Oczy owalne średniej wielkości - kierowanie
się w życiu zdrowym rozsądkiem. Oczy przymrużone i zapadłe - są także oznaką
rozsądku, wielkiej przenikliwości, określają też zazdrość, przebiegłość i podejrzliwość.
Oczy bardzo wąskie o ostrym, badawczym spojrzeniu - zawiść nieczułość na niedolę
innych, czasem także okrucieństwo. Oczy jasne i tzw. "latające" - nerwowość żądza rozkoszy
życiowych. Oczy żółte, szklane i bez wyrazu - cechują osoby o negatywnych cechach
charakteru, które są zdolne także do zbrodni. Oczy często spuszczone w dół - nieśmiałość,
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]