Monety Księstwa Gdańskiego i Pomorza Wschodniego 1215-1308(1), Numizmatyka
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Monety Księstwa Gdańskiego i Pomorza Wschodniego
2009-11-10 11:34:49
PN 3-4/1999 nr 26-7
Autor: J. Dutkowski, A.
Suchanek
PN 3-4/1999
Monety Księstwa Gdańskiego i Pomorza Wschodniego 1215-1308
Gdańsk był w średniowieczu jednym z większych grodów polskich, będących we władaniu lokalnych
dynastii, skoligaconych z Piastami Polskimi. Pierwszym znanym ze źródeł władcą Pomorza
Wschodniego był Świętobór ok. 1106. Kolejno władali Gdańskiem i Księstwem Wschodnio-Pomorskim:
Świętopełk 1109/1113-1121, Subisław 1178-1207, Sambor 1178 - 1207, Mściwoj 1207 -1220. Za
panowania Mściwoja I Księstwo Pomorskie, podobnie jak i całe Państwo Polskie ulega rozbiciu na
księstwa dzielnicowe, a te dalej na coraz mniejsze dzielnice. Scalanie księstw wschodnio - pomorskich
ponownie w jedno księstwo rozpoczyna dopiero Świętopełk II Wielki, władający w latach 1260-1266
księstwem gdańskim. Jednak w pełni i na krótko udaje się to dopiero Mściwojowi II w 1271 roku. Potem
w wyniku układu dziedzicznego z Przemysławem 1295-1296, księciem wielkopolskim, a przyszłym
królem Polski, pomorze wschodnie przechodzi pod władzę książąt krakowsko - wielkopolskich. W latach
1296- 1299 włada nim Władysław Łokietek, na krótko władzę przejmuje Wacław II Czeski. W 1306 roku
Pomorzem ponownie włada Władysław Łokietek. W 1308 roku Pomorze zdobywają Krzyżacy.
W okresie rozbicia, najwcześniej z Księstwa Pomorskiego wyłania się księstwo: lubiszewsko - świeckie,
którym władają: Grzymisław II 1178-1200-1207, a po nim Warcisław I 1215/1223-1229/1230. Księstwo
składa się z dwu dzielnic świeckiej i tczewskiej. Sambor II (1215/1228-1266) tytułuje się księciem
lubiszewsko - tczewskim, a za swoją stolicę uznaje Tczew. Książę Świętopełk 1215 -1229, w oparciu o
gród gdański, tworzy samodzielne Księstwo Gdańskie. W skład Księstwa Gdańskiego wchodzą dwie
dzielnice gdańska i białogardzka. Kolejny władca gdański Świętopełk II Wielki 1229-1255-1266
przyłącza do księstwa gdańskiego ziemię świecką, a następnie księstwo sławieńskie (po śmierci Ratibora
II 1223-1238). W 1257 roku w jego skład wchodzi również dzielnica białogardzka, będąca w
samodzielnym władaniu Subisława II od 1207 roku. Po nim tron w księstwie gdańskim przejmuje
Warcisław II 1266-1271. W 1271 roku Mściwoj II tczewski, pokonując Warcisława jednoczy w swoim
ręku całe Pomorze Wschodnie. Pierwsze wzmianki o monecie pomorskiej pojawiają się już w II ćwierci
XIII wieku. Monety Pomorza Wschodniego nie zostały dotąd dostatecznie rozpoznane. Z zapisów
archiwalnych wynika, że swoją monetę bili książęta gdańscy, świeccy (monety nierozpoznane),
białogardzcy (monety nierozpoznane), lubiszewsko - tczewscy. Za najstarszą na Pomorzu Wschodnim
uznaje się mennicę w Sławnie bijącą monety w latach 1190- 1200. Są to nie do końca rozpoznane denary
w typie pomorsko-duńskim. Jednak Sławno w skład Pomorza Wschodniego wchodzi znacznie później.
Kolejna mennica powstała w Świeciu i biła lokalną monetę w latach 1198 -1230. Księstwo Lubiszewsko -
Tczewskie wyodrębniło się około 1229 roku i aż do 1260 roku emitowało własny pieniądz. Wiele
wskazuje, że Tczew obok Gdańska bił monetę po 1271 i to zapewne aż do 1308 roku. Bite w Tczewie
denary zapisywano w źródłach pod nazwą ''Denarii Dersovienses". Mennica Gdańska powstała około
1236 roku i pracowała zapewne do zdobycia grodu gdańskiego przez Krzyżaków w 1308 roku.
1 / 17
Monety Księstwa Gdańskiego i Pomorza Wschodniego
2009-11-10 11:34:49
ceny w złotych (PLN) dla 3 stanów zachowania:
IV-III III-II II-I
DENAR
, typ. brakteatowy
krzyż na łuku, gwiazda u dołu, po bokach kule (a cross on the semicircle, spheres on the sides), srebro,
silver, śr.16-16,5 mm, w.0209-0.225g
1. b.d.160 300 500
krzyże pod arkadami, śr.16 -16,5 mm, w.0,22g.
2 b.d.. nad arkadą kula 160 300 500
b nad arkadą trójliść, 200 360 600
c pod arkadą krzyżyki 200 360 600
krzyż stojący na rozdwojonej podstawie, po bokach koła, u dołu kula, śr.16 -16,5 mm, w.0,22g.
2 / 17
Monety Księstwa Gdańskiego i Pomorza Wschodniego
2009-11-10 11:34:49
3 b.d. 180 340 600
b po bokach gwiazdy 200 360 660
postać księcia z lilią w jednej i mieczem w drugiej ręce, śr.16 -16,5 mm, w.0,22g.
4 b.d. 220 380 700
Gryf, śr. 15 - 16 mm, m. Świecie?, Tczew?
5 b.d. kroczący w lewo, 150 360 500
b kroczący w prawo 150 360 500
c w lewo z 3 piórami na grzbiecie 180 400 650
d heraldyczny z 2 piórami 180 400 650
e heraldyczny, heraldic 180 400 650
f w lewo z głową czubatą 160 350 500
g z 3 piórami, brzeg promienisty 220 440 700
3 / 17
Monety Księstwa Gdańskiego i Pomorza Wschodniego
2009-11-10 11:34:49
h z 2 piórami, brzeg promienisty 180 400 650
i pół gryfa w tarczy 150 340 500
j w tarczy w lewo 150 340 500
k w tarczy w prawo 150 340 500
Lilia heraldyczna, śr. 14 - 16 mm, m. Gdańsk?
6 b.d. stojąca na łuku z kulą u dołu 220 380 700
b na luku z gwiazdą u dołu 220 380 700
c z dwoma kulami u góry 220 380 700
d z rozszczepioną łodygą 220 380 700
4 / 17
Monety Księstwa Gdańskiego i Pomorza Wschodniego
2009-11-10 11:34:49
e z trzema korzeniami 220 380 700
f o drobnych płatkach 220 380 700
g rozdwojoną z kulą na łodydze 220 380 700
h rozdwojona, z kulą u dołu 220 380 700
i bez łodygi 220 380 700
Lilia suplementarna, śr. 14 - 16 mm
7 b.d dłoń z lilią 220 440 700
b na bogato ulistnionej gałązce 220 440 700
c otoczona gałązkami 220 440 700
d ptak z lilią w dziobie w lewo 250 540 900
e ptak z lilią w dziobie w prawo 250 540 900
wyobrażenie herbowe „Kotwica” śr. 14 -15 m, m. Gdańsk?
8 b.d. o zwężonych ramionach 220 440 700
5 / 17
[ Pobierz całość w formacie PDF ]