Mobbing, P S Y C H O L O G I A
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Wprowadzenie - Co to jest mobbing?
Słowo
mobbing
pochodzi od angielskiego „mob” – tłum, motłoch, tłuszcza i
oznacza tyle, co – napadać na kogoś, zaczepiać, nagabywać, atakować. Mobbing to coś
więcej niż tylko zła atmosfera w pracy, coś o wiele gorszego niż okazjonalne
niesprawiedliwe traktowanie czy złośliwa plotka. Mobbing to rodzaj terroru psychicznego,
stosowanego przez jedną lub kilka osób przeciwko jednej osobie. Represjonowanie
pokrzywdzonej osoby, rzadziej grupy osób trwa długo - miesiące a nawet lata.
Maltretowanie psychiczne powtarza się systematycznie zaś osoba maltretowania
pozbawiona jest możliwości obrony. W tej sytuacji bezradności i bezsilności pozostaje tak
długo, jak długo utrzymują się działania mobbingowe w jej kierunku.
Z przemocą psychiczną mamy do czynienia tam, gdzie ludzie przebywają ze sobą
w grupie przez dłuższy czas – w szkole, wyższej uczelni, w miejscu pracy, w
stowarzyszeniach i wspólnotach a także w rodzinie. Celem sprawcy jest zepsucie opinii
ofiary i zaszkodzenie jej w sposób, który pozwoli wyeliminować ją z pozycji, jaką
zajmuje. Stopniowo niszczy się jej reputację, zaburza i niszczy się jej stosunki
międzypersonalne, wpływa się negatywnie na jakość wykonywanej przez nią pracy.
Trwający długo spór powoduje wreszcie zaburzenia zdrowotne i prowadzi do różnych
chorób. Narzędzia jakimi posługuje się mobbing to szykany, zwodzenie, podstęp i
intryga, kłamstwa, plotki, oszczerstwa, zachowania sadystyczne.
W Krajach Unii Europejskiej za ofiary prześladowań w miejscu pracy uważa się
około 8% osób. Badania, przeprowadzone dla Unii Europejskiej przez Fundację Dublińską
wykazały, że w różnych krajach Unii Europejskiej mobbingowi w miejscu pracy w ciągu
ostaniego roku poddanych zostało około 10 milionów osób. Według danych uzyskanych z
niemieckich organizacji pracowniczych i związków zawodowych obecnie około 1,5 miliona
Niemców przeżywających codziennie nękanie psychiczne w miejscu pracy uznano za
ofiary mobbingu.
Przyczyny mobbingu
Wymienia się następujące grupy przyczyn sprzyjających wystąpieniu mobbingu:
Przyczyny społeczne
Cechy zarządzającego organizacją
Szczególna pozycja ofiary mobbingu
Z przyczyn społecznych
wymienia się bezrobocie, stałe zagrożenie utratą pracy
i skłonnościami do zmuszania podwładnych do wykonywania wszelkich poleceń.
Przyczyną uczucia niepewności pracownika może stać się zatrudnienie go na czas ściśle
określony, na umowy zlecenia lub umowy o dzieło, nie dając mu poczucia pewności,
stabilności i bezpieczeństwa. Przyczyn mobbingu upatruje się w sztywnych strukturach
społecznych, umożliwiających sprawowanie władzy z pozycji siły. Typowe negatywne
cechy organizacji, w której obserwować można zjawisko przemocy psychicznej, to nie
obsadzone stanowiska, mało czasu dla wykonania pilnych zadań, niedorzeczne,
bezsensowne polecenia wydawane podwładnym. To także obarczenie pracownika dużą
odpowiedzialnością, przy równoczesnym ograniczeniu mu możliwości podejmowania
decyzji oraz niedocenianie działań podwładnych. Zła atmosfera w miejscu pracy, brak
koleżeńskich zachowań, możliwości uzyskania wsparcia od współpracowników dają
pracownikowi poczucie zagrożenia, niepewności i zwiększają ryzyko zaistnienia mobbingu
w grupie.
Kolejnym czynnikiem sprzyjającym wystąpieniu tego zjawiska jest
charakterystyczny
zespół cech, które posiada kierujący instytucją.
Szykanowanie
pracownika jest sposobem na odwrócenie uwagi od własnej niekompetencji. Jest to
najczęściej osoba o wyolbrzymionym poczuciu własnej wartości, przeceniająca swoje
umiejętności i swoją wiedzę. Przekonana o własnych zdolnościach nie przyjmuje krytyki
ze strony innych. Wszelkie uwagi ignoruje lub reaguje na nie z wściekłością i złością.
Osoba, która odważyła się mieć odmienne od niego zdanie traktowana jest jak
największy wróg. Taka osoba może spodziewać się, że będzie przez przełożonego
szykanowana i niszczona. Kierujący instytucją chce także doprowadzić do tego, aby
osoby, będące jego podwładnymi nie ufały także sobie nawzajem. Daje do zrozumienia,
że ma w grupie pracowników swoich informatorów, osoby które czerpią korzyści i
nagradzane są za lojalność. Zazdrość i zawiść w miejscu pracy, doprowadzenie do niskiej
samooceny nękanego pracownika, a z czasem niska jego ocena przez kolegów, którzy
także zaczynają brać udział w prześladowaniu i psychicznym terroryzowaniu, pozwalają
zarządzającemu przywrócić swój blask lub utrzymać opinię najlepszego. Konkurencja
potencjalna lub tylko domniemana zostaje przez charakteropatycznego przełożonego
zdominowana i unieszkodliwiona.
Trzecim z wymienianych czynników jest
szczególna pozycja społeczna
ofiary
. Dla wystąpienia zjawiska terroru psychicznego wystarczy często fakt, że osoba
ma inny kolor skóry, wywodzi się z innego kręgu kulturowego lub jest innej narodowości.
Powodem do dyskryminacji może stać się także orientacja seksualna albo inna niż
prezentowana przez przełożonego czy współpracowników hierarchia wartości albo
przekonania religijne. Częściej prześladowane są osoby niepełnosprawne. Bardziej
narażeni na mobbing są także mężczyźni pracujący w sfeminizownych zawodach lub
kobiety w zawodach uznawanych za typowo męskie. Wyniki badań nie pozwalają
jednoznacznie wskazać na cechy psychiczne osoby poszkodowanej. Wpływ roli cech
charakteru i osobowości ofiary na wystąpienie mobbingu ocenia się na mniej niż jeden
procent.
Cechy wyróżnicające mobbing
Wyróżnia się wiele cech, pozwalających rozpoznać mobbing. Poniżej wymienione
są cechy mobbingu, które Leymann
1
podzielił na 5 grup:
Odziaływania zaburzające możliwości komunikowania się:
Ograniczanie przez przełożonego oraz kolegów możliwości wypowiadania się
Stałe przerywanie wypowiedzi
Ciągłe krytykowanie wykonywanej pracy oraz życia prywatnego
Ustne groźby i pogróżki
Groźby na piśmie
Ograniczanie kontaktu przez poniżające, upokarzające gesty i spojrzenia
Różnego rodzaju aluzje, bez jasnego wyrażanie się wprost
Oddziaływania zaburzające stosunki społeczne:
Unikanie przez przełożonego rozmów z ofiarą
Nie dawanie możliwości odezwania się
W pomieszczeniu, gdzie ofiara pracuje, przesadzenie na miejsce z dala od kolegów.
Zabronienie kolegom rozmów z ofiarą
Działania mające na celu zaburzyć społeczny odbiór osoby:
Rozsiewanie plotek.
Podejmowanie prób ośmieszenia
Sugerowanie choroby psychicznej lub keirowanie na badanie psychiatryczne
Wyśmiewanie niepełnosprawności czy kalectwa.
Parodiowanie sposobu chodzenia, mówienia lub gestów w celu ośmieszenia osoby
Nacieranie na polityczne albo religijne przekonania
Żarty i prześmiewanie życia prywatnego oraz narodowości
Zmuszanie do wykonywania prac naruszających godność osobistą
Fałszywe ocenianie zaangażowania w pracy
Kwestionowanie podejmowanych decyzji
Wołanie na ofiarę używając sprośnych przezwisk lub innych, mających ją poniżyć
wyrażeń.
Zaloty lub słowne propozycje seksualne
Działania mające wpływ na jakość sytuacji życiowej i zawodowej
1
Heinz Leymann, szwedzki psychiatra i psychosocjolog niemieckiego pochodzenia
Nie dawanie ofierze żadnych zadań do wykonania lub ich odbieranie
Zlecanie wykonania prac bezsensownych
Dawanie zadań poniżej jego umiejętności
Zarzucanie wciąż nowymi pracami do wykonania lub przerastającymi mozliwości oraz
kompetencje
Polecenia wykonywania obraźliwych dla ofiary zadań
Działania mające szkodliwy wpływ na zdrowie ofiary.
Zmuszanie do wykonywania prac szkodliwych dla zdrowia
Grożenie przemocą fizyczną lub jej stosowanie
Przyczynianie się do ponoszenia kosztów, w celu zaszkodzenia poszkodowanemu.
Wyrządzanie szkód psychicznych w miejscu zamieszkania lub miejscu pracy ofiary
Działania o podłożu seksualnym
Organizacje zajmujące się wspieraniem i pomocą ofiarom mobbingu uznały, że dla
rozpoznania tej patologii wymienione powyżej zjawiska nękania i prześladowania
psychicznego występować muszą przez co najmniej pół roku i pojawiać się
systematycznie przynajmniej raz w tygodniu.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]