Mobbing ksiazka(1), prawo, prawo pracy ksiązki, ksiazki pr p, mobbing
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Mobbing w środowisku pracy.
Charakterystyka zjawiska,
jego konsekwencje, aspekty prawne
i sposoby przeciwdziałania
Łódź 2005
Zakład Psychologii Pracy
autorzy:
dr Dorota Merecz
mgr Agnieszka Mościcka
mgr Marcin Drabek
2
SPIS TREŚCI
WSTĘP
4
MOBBING – SPECYFICZNY RODZAJ PRZEMOCY
5
MOBBING A BULLYING
6
DEFINICJE MOBBINGU
7
ZACHOWANIA WCHODZĄCE W ZAKRES MOBBINGU
9
KONSEKWENCJE DOŚWIADCZANIA MOBBINGU
11
SKALA NARAŻENIA NA MOBBING NA ŚWIECIE
12
SKALA NARAŻENIA NA MOBBING W POLSCE
17
CZYNNIKI INDYWIDUALNE I ORGANIZACYJNE SPRZYJAJĄCE
NARAŻENIU NA MOBBING
22
MOBBING W MIEJSCU PRACY – ASPEKTY PRAWNE
25
PROGRAMY PREWENCJI PRZEMOCY W MIEJSCU PRACY
29
PIŚMIENNICTWO
34
3
WSTĘP
Mobbing to usystematyzowana forma przemocy psychicznej stosowana wobec
ofiary przez osoby współpracujące z nią – jej kolegów, przełożonych lub podwładnych.
Zjawisko to odnosi się do jakości relacji interpersonalnych w miejscu pracy, oraz ich wpływu
na funkcjonowanie pracowników i instytucji, w której są zatrudnieni.
Od wielu lat w naukach zajmujących się zdrowiem i bezpieczeństwem zatrudnionych analizuje
się występowanie i nasilenie tzw. psychospołecznych stresorów w miejscu pracy oraz ich wpływ na
zdrowie i efektywność zawodową pracowników. Jednym z silniejszych stresorów, zaliczanych do tej
grupy, jest narażenie na przemoc podczas wykonywania obowiązków zawodowych. Do lat 80-tych,
w aspekcie przemocy koncentrowano się głównie na narażeniu pracowników na
przemoc fizyczną
,
jako, że jej przejawy oraz skutki są wyraźnie obserwowalne i mierzalne oraz stosunkowo łatwo dające
się objąć formalnymi procedurami. Zauważono jednak, że o ile przemoc fizyczna wobec pracowników
jest zjawiskiem dość łatwym do wykrycia i otwarcie poddającym się obserwacji i kontroli, o tyle
istnieje
inny rodzaj przemocy, którego konsekwencje są nie mniej poważne zaś przejawy
znacznie trudniejsze do uchwycenia.
Po raz pierwszy na to zjawisko zwrócił uwagę szwedzki
badacz Heinz Leymann, i zapożyczając termin z nauk etiologicznych (wprowadzony przez Konrada
Lorenza) określił je mianem
„mobbingu”
. Zachowania mobbingowe w świecie zwierząt oznaczają
dręczenie jednego osobnika przez zorganizowaną grupę innych. Przenosząc tę obserwację na świat
relacji międzyludzkich w miejscu pracy,
Leyman określił mobbingiem działania o charakterze
przemocy psychicznej, polegające na długotrwałym i usystematyzowanym nękaniu,
dręczeniu i/lub terroryzowaniu ofiar/ofiary w miejscu pracy przez osoby będące wobec
nich w stosunku nadrzędności lub przez grupę osób (np. współpracowników)
(Leymann,
1996, 2001).
Mobbing stanowi stosunkowo nową płaszczyznę zainteresowania w nauce i praktyce
dotyczącej funkcjonowania człowieka w miejscu pracy, w związku z czym istnieje wokół niego wiele
niejasności.
Niniejsze opracowanie służy przybliżeniu tego zjawiska i udzieleniu odpowiedzi na podstawowe
pytania na jego temat.
Zawiera informacje wpisujące mobbing w szerszy
kontekst przemocy
w miejscu pracy
,
przegląd najważniejszych
definicji
tego zjawiska,
charakterystykę zachowań
wchodzących w jego
zakres i
opis konsekwencji
ponoszonych przez ofiary i przedsiębiorstwo. Przedstawia również
wyniki badań
prowadzonych nad mobbingiem w Polsce i na świecie, oraz aktualne
rozwiązania
prawne
. Zawiera także wstępne wskazówki dotyczące
przeciwdziałania
przemocy i mobbingowi
w miejscu pracy oraz
minimalizowania ryzyka i konsekwencji
z nimi związanych.
4
MOBBING – SPECYFICZNY RODZAJ PRZEMOCY
Przemoc w miejscu pracy jest określana przez Komisję Europejską, jako
"wszystkie te
sytuacje w których pracownik jest obrażany, zastraszany lub atakowany
w okolicznościach związanych z pracą i stanowi to wprost lub pośrednio zagrożenie jego
bezpieczeństwa, dobrego samopoczucia i zdrowia"
(Wynne i wsp., 1995).
W tej definicji wyraźnie podkreśla się, że w zakres przemocy w miejscu pracy wliczane są nie
tylko działania sprawców polegające na naruszaniu nietykalności cielesnej, ale również te ich działania,
które godzą w integralność psychiczną ofiary (obrażanie, zastraszanie).
Wśród aktów przemocy psychicznej na szczegółowych listach zachowań agresywnych,
tworzonych przez największe organizacje zajmujące się min. ochroną zdrowia pracowników
(International Labour Organization, British Health and Safety Executive, NIOSH, OSHA, Australian
Institute of Criminology) wymieniane są np.:
-
pogróżki, zastraszanie
-
obrażanie słowne (obraźliwe uwagi, używanie wulgaryzmów, przezywanie, szydzenie )
-
wrogie zachowanie (krzyki, wrzaski, wygrażanie pięścią, plucie)
-
agresję fizyczną wobec przedmiotów i obiektów należących do ofiary (uderzanie w biurko,
rzucanie przedmiotami, trzaskanie drzwiami)
-
wandalizm i niszczenie własności pracownika lub firmy
-
obraźliwe i prowokujące gesty
-
stwarzanie i rozpowszechnianie plotek oraz nieprawdziwych informacji
-
bojkotowanie i ignorowanie obecności (powolne wykluczanie ze społeczności)
-
ostentacyjną ciszę w obecności ofiary
-
ukrywanie istotnych informacji
-
bierną agresję (groźna postawa ciała, wrogie spojrzenie)
(Chappell, Di Martino, 1999; Perrone, 1999).
Są to jednak tylko poszczególne zachowania, a zauważono, że w wielu przypadkach wobec ofiar
prezentowany jest cały szereg takich zachowań oraz, że stanowią one zazwyczaj ciąg zdarzeń, nie zaś
jedynie jednorazowy akt.
Ta obserwacja skłoniła badaczy do przyjrzenia się temu zjawisku i doprowadziła do stworzenia
nowego pojęcia, które odnosi się równocześnie do
szerokiego spektrum zachowań agresora
jak
i
czasu ich trwania
. Jak już wspomniano wcześniej
zjawisko to nazwano mobbingiem i w ten
właśnie sposób określa się usystematyzowaną formę przemocy psychicznej, której
sprawcami są koledzy, przełożeni lub podwładni ofiary.
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]