Moduł 1, Pedagogika
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Kierownik projektu: Joanna Opoka Redaktor: Ilona Urbańska-Grzyb
Metodyk: Ilona Urbańska-Grzyb Grafik: Joanna Graczyk Informatyk: Sławomir Walinowicz
Zaburzenia psychiczne — część I
Zaburzenia psychiczne — część I
1. Schizofrenia, zaburzenia typu schizofrenii (schizotypowe) i urojeniowe
2. Zaburzenia afektywne
3. Zaburzenia lękowe, związane ze stresem i pod postacią somatyczną
4. Zaburzenia odżywiania się
4.1. Jadłowstręt psychiczny
4.2. Żarłoczność psychiczna
5. Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania się spowodowane używaniem substancji
psychoaktywnych
1
Zaburzenia psychiczne — część I
1. Schizofrenia, zaburzenia typu schizofrenii (schizotypowe)
i urojeniowe
Taki tytuł nosi dział Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów
Zdrowotnych ICD-10. Najczęstszym zaburzeniem tej grupy jest schizofrenia (F20), ale
dział ten obejmuje także: ostre i przemijające zaburzenia psychotyczne, uporczywe
zaburzenia urojeniowe, indukowane zaburzenia urojeniowe oraz zaburzenia
schizoafektywne.
Sam termin schizofrenia, funkcjonujący powszechnie w sensie diagnostycznym, jest
niejednoznaczny w sensie etiologicznym. Dotąd bowiem, mimo kilkudziesięciu lat badań
i powstania wielu koncepcji, nie ustalono ostatecznie przyczyn schizofrenii ani tego, czy
jest to jednostka chorobowa spełniająca kryteria nozologiczne, czy też jest to
niehomogenna grupa chorób o podobnym obrazie klinicznym.
Stąd też wydaje się obecnie, że najbardziej obiektywne jest traktowanie schizofrenii jako
grupy chorób psychicznych, których podstawową cechą jest występowanie
przejawów dezintegracji (braku spójności; rozszczepienia) różnych
czynności psychicznych (np. myślenia, spostrzegania, odczuwania).
W 1896 roku niemiecki psychiatra
Emil Kraepelin (1856–1929)
nazwał objawy
kliniczne u osoby, u której dziś rozpoznalibyśmy schizofrenię,
dementia praecox
(otępienie wczesne, przedstarcze). W 1911 roku
Eugen Bleuler
(1857–1939)
—
psychiatra szwajcarski — zastąpił ten termin określeniem
schizofrenia
(gr.
fhren
—
dusza, rozum, umysł;
schizo
— rozszczepienie), podkreślając tym samym aspekt utraty
spójności poszczególnych procesów psychicznych.
Ryzyko zachorowania na schizofrenię w ciągu życia ocenia się na całej kuli ziemskiej na
około 1%, niezależnie od płci i uwarunkowań społeczno-kulturowych. Przeciętny wiek
zachorowania dla mężczyzn jest niższy i przypada między 15 a 25 rokiem życia, dla
kobiet — między 25 a 30 rokiem życia.
Ryzyko zachorowania rośnie do 10–12%, gdy na schizofrenię choruje jedno z rodziców,
sięgając 40%, gdy chorzy są oboje rodzice. Wskaźnik zachorowania u bliźniąt
jednojajowych wynosi 45–60%, a u dwujajowych 30%; dla rodzeństwa wynosi 10–15%.
2
Zaburzenia psychiczne — część I
Zgodnie z obecnym stanem wiedzy schizofrenia może być spowodowana:
1) czynnikami endogennymi:
dziedziczno-metabolicznymi;
związanymi z układami neuroprzekaźników:
•
hipoteza dopaminowa — w przebiegu zaburzenia dochodzi do wzrostu gęstości
i/lub wzmożonej aktywności receptorów dopaminergicznych D2 w strukturach
podkorowych mózgu, co tłumaczyłoby występowanie objawów wytwórczych;
•
prawdopodobnie udział w etiopatogenezie mają również inne układy
neuroprzekaźników, w tym serotoninergiczny i noradrenergiczny — spadek
gęstości receptorów 5-HT2 w korze czołowej przy jednoczesnym wzroście
receptorów D2;
genetycznymi — stwierdzono ich niewątpliwy udział, ale dotąd nie został poznany
sposób przekazywania pewnej „podatności” na zachorowanie na schizofrenię, nie
znaleziono tym bardziej „genu/grupy genów schizofrenii”;
2) czynnikami egzogennymi:
biologicznymi:
•
hipoteza wirusowa (infekcje wirusowe, zwłaszcza wirusami powolnymi w życiu
płodowym);
•
hipoteza immunologiczna (zjawiska związane z autoagresją, schizofrenia jako
choroba autoimmunologiczna);
•
zatrucia pochodzenia metabolicznego lub egzogennego w ścisłym sensie
(hipoteza transmetylacji);
psychospołecznymi (schizofrenia jako forma reakcji psychicznych i wyraz
dostosowania się jednostki do środowiska u osoby z „predyspozycjami” do takich
reakcji. Przez „predyspozycje” rozumie się wrodzone oraz swoiście ukształtowane
w „schizofrenogennych” warunkach środowiskowych — w tym rodzinnych — cechy
osobowości).
Poza wyżej wymienionymi istnieje jeszcze wiele koncepcji powstawania schizofrenii,
spośród których popularna jest tzw. neurorozwojowa koncepcja schizofrenii. Według niej
przyczyna choroby tkwi w zmianach strukturalnych ośrodkowego układu nerwowego (np.
zmniejszenie gęstości neuronów i grubości kory czołowej, zmniejszenie objętości struktur
korowo-limbicznych, poszerzenie komór bocznych, zaburzenia architektoniki
komórkowej, zaburzenia procesu apoptozy), będących wynikiem nieprawidłowego
rozwoju mózgu w okresie płodowym i prowadzących do zaburzeń wzorca sieci
synaptycznej w mózgu.
3
Zaburzenia psychiczne — część I
Schizofrenia jest zaburzeniem o charakterze przewlekłym, nawracającym.
Jej przebieg
może być:
epizodyczny z okresami remisji całkowitej lub niepełnej (z objawami rezydualnymi
między kolejnymi epizodami lub bez nich),
ciągły, skryty lub z utrzymującymi się objawami z okresu ostrych zaburzeń
psychotycznych.
Rokowanie zależy od:
początku choroby (lepiej rokuje ostry początek),
stopnia dojrzałości osobowości sprzed zachorowania,
funkcjonowania społecznego, w tym etapu edukacji, zatrudnienia przed okresem
zachorowania,
objawów pozytywnych (ich obecność lepiej rokuje),
wieku zachorowania (im młodszy, tym rokowanie gorsze),
obecności towarzyszących zaburzeń afektywnych (okresów
podwyższonego/obniżonego nastroju, myśli i tendencji samobójczych),
oparcia w rodzinie i środowisku społecznym, dostępności rehabilitacji.
Bleuler podzielił objawy schizofrenii na 4 grupy (tzw. 4A):
zaburzenia w sferze afektu (uczuć):
•
stępienie uczuciowe/emocjonalne,
•
spłycenie afektu,
•
sztywność afektu (brak modulacji),
•
niedostosowanie afektu,
•
ambiwalencja uczuciowa,
autyzm (ubogo-/bogatoobjawowy):
•
wycofanie się z życia, odcięcie od rzeczywistości, izolacja,
•
zaabsorbowanie własnymi, często chorobowymi, przeżyciami wewnętrznymi,
objawy rozszczepienne osobowości (nazywane symptomokompleksem):
•
ambiwalencja uczuciowa,
•
ambitendencja (dążenie do 2 sprzecznych celów),
•
ambisentencja (wypowiadanie 2 przeciwstawnych sądów),
•
paramimia, paratymia (brak spójności między myśleniem a mimiką i uczuciami),
•
myślenie dereistyczne (brak spójności między myśleniem a rzeczywistością,
myślenie oderwane od rzeczywistości),
4
[ Pobierz całość w formacie PDF ]