Mowa bezdźwięczna

Mowa bezdźwięczna, Logopedia, Logopedia

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Strona główna
>
Wady wymowy
>
Rozpoznanie i korekcja
Bezd
Ņ
wi
ħ
czno
Ļę
- to specyficzny rodzaj dyslalii, w którym zaburzona jest korelacja
d
Ņ
wi
ħ
czno
Ļ
ci w trzynastu parach opozycyjnych. Oznacza to,
Ň
e głoski d
Ņ
wi
ħ
czne w obr
ħ
bie
poszczególnych par s
Ģ
realizowane w postaci ich bezd
Ņ
wi
ħ
cznych odpowiedników, czyli s
Ģ
wymawiane bez udziału wi
ħ
zadeł głosowych. Mog
Ģ
by
ę
niekiedy realizowane jako głoski
półd
Ņ
wi
ħ
czne, czyli takie, w których d
Ņ
wi
ħ
czna jest tylko faza pocz
Ģ
tkowa głoski, albo tylko
faza ko
ı
cowa głoski, co prowadzi do deformacji brzmienia słowa. Pi
ħę
pierwszych par
stanowi
Ģ
spółgłoski zwarte, trzy pary - to spółgłoski zwartoszczelinowe i pi
ħę
- szczelinowe.
Ta do
Ļę
cz
ħ
sto spotykana wada wymowy prowadzi do znacznego zniekształcenia fonetycznej
budowy wyrazów, a nawet do zmiany znaczenia wyrazów (np. Tomek - domek; kosa - koza).
Mowa bezd
Ņ
wi
ħ
czna
to zaburzenia w realizacji d
Ņ
wi
ħ
czno
Ļ
ci, które polegaj
Ģ
na nie
wymawianiu głosek d
Ņ
wi
ħ
cznych (wyj
Ģ
tek stanowi
Ģ
samogłoski oraz spółgłoski sonorne: r, l,
m, n, li, j, m,
ı
), a tak
Ň
e na zast
ħ
powaniu ich odpowiednimi głoskami bezd
Ņ
wi
ħ
cznymi
lub myleniu obu szeregów.
Zaburzeniom d
Ņ
wi
ħ
czno
Ļ
ci (cz
ħĻ
ciowym lub całkowitym) mo
Ň
e ulega
ę
13 par opozycji
fonologicznych: b - p, bi - pi, d - t, g - k, gi - ki, dz - c, d
Ň
- cz, d
Ņ
-
ę
, w - f, wi - fi, z - s,
Ň
- sz,
Ņ
-
Ļ
.
Przykład: arbuz - arpus, bitwa - pitwa, daj - taj, granica - kranica, gimnastyka - kimnsastyka,
dzbanek - cpanek, d
Ň
d
Ň
ownica - czczownica, towar - tofar, telewizja - telefisja, baga
Ň
e -
pakasze, przedrze
Ņ
nia
ę
- przetsze
Ļ
nia
ę
, itd.
Postacie mowy bezd
Ņ
wi
ħ
cznej:
1. deformacje
- spółgłoski d
Ņ
wi
ħ
czne realizowane s
Ģ
w postaci głosek półd
Ņ
wi
ħ
cznych z d
Ņ
wi
ħ
czn
Ģ
faz
Ģ
pocz
Ģ
tkow
Ģ
i bezd
Ņ
wi
ħ
czn
Ģ
ko
ı
cow
Ģ
lub odwrotnie;
2. paralalia - (substytucja d
Ņ
wi
ħ
ku)
- zamiast spółgłosek d
Ņ
wi
ħ
cznych wymieniane s
Ģ
odpowiednie bezd
Ņ
wi
ħ
czne, np.:
bułka - „pułka”, woda - „fota”, góra - „kóra”, koza - „kosa”,
Ň
aba - „szaba”, dom -
„tom”, itd.
3. mogilalia - (elizja d
Ņ
wi
ħ
ku)
- opuszczanie odpowiednich głosek d
Ņ
wi
ħ
cznych, np.: bułka - „ułka”, woda - „oda”.
Sukces terapii w du
Ň
ym stopniu jest uwarunkowany kolejno
Ļ
ci
Ģ
ud
Ņ
wi
ħ
czniania głosek,
a kolejno
Ļę
jest uzale
Ň
niona jednocze
Ļ
nie od dwóch czynników:
•
wi
ħ
zadła głosowe łatwiej uruchomi
ę
przy małym ci
Ļ
nieniu w jamie ustnej, gdy
w nasadzie w toku artykulacji powietrze napotyka mniejszy opór (np. łatwiej jest
ud
Ņ
wi
ħ
czni
ę
głosk
ħ
szczelinow
Ģ
ni
Ň
zwart
Ģ
);
•
im dalej od krtani znajduje si
ħ
miejsce artykulacji głoski tym łatwiej j
Ģ
ud
Ņ
wi
ħ
czni
ę
(np. łatwiej ud
Ņ
wi
ħ
czni
ę
głosk
ħ
wargow
Ģ
ni
Ň
tylnoj
ħ
zykowi. W zwi
Ģ
zku z tym
schemat wywoływania głosek d
Ņ
wi
ħ
cznych wygl
Ģ
da nast
ħ
puj
Ģ
co:
v, v’, z,
Ň
,
Ņ
, dz, d
Ň
, d
Ņ
, b, b’, d, g, g’
I Etap -
ę
wiczenia wst
ħ
pne
Przy mowie bezd
Ņ
wi
ħ
cznej głos jest monotonny i cichy, wargi zwykle wiotkie, a napi
ħ
cie
mi
ħĻ
ni artykulacyjnych cz
ħ
sto jest obni
Ň
one. Dlatego we wst
ħ
pnej fazie terapii mowy
bezd
Ņ
wi
ħ
cznej stosuje si
ħ
ę
wiczenia zwi
ħ
kszaj
Ģ
ce napi
ħ
cie mi
ħĻ
niowe
narz
Ģ
dów
artykulacyjnych (policzków, warg, j
ħ
zyka), takie jak:
•
parskanie,
•
cmokanie wargami,
•
gr
ħ
na grzebieniu i harmonijce ustnej,
•
mruczenie melodii,
•
masa
Ň
warg i j
ħ
zyka,
•
nadymanie policzków i wstrzymywanie powietrza zako
ı
czone silnym parskni
ħ
ciem.
Cz
ħ
st
Ģ
przyczyn
Ģ
mowy bezd
Ņ
wi
ħ
cznej s
Ģ
zaburzenia słuchu fonematycznego, dlatego drug
Ģ
wa
Ň
n
Ģ
grup
Ģ
ę
wicze
ı
s
Ģ
ę
wiczenia słuchowe.
Ich istot
Ģ
i celem jest doprowadzenie do
umiej
ħ
tno
Ļ
ci słuchowego ró
Ň
nicowania głosek bezd
Ņ
wi
ħ
cznych i ich d
Ņ
wi
ħ
cznych
odpowiedników. Ponadto nale
Ň
y doprowadzi
ę
do uzmysłowienia sobie przez dziecko ró
Ň
nic
pomi
ħ
dzy tymi głoskami na podstawie wra
Ň
enia czucia i wibracji u logopedy, albo u dziecka,
je
Ň
eli która
Ļ
z par opozycyjnych jest przez nie realizowana. Wra
Ň
enia te mo
Ň
na uzyska
ę
w wyniku przyło
Ň
enia dłoni do krtani lub poło
Ň
enia jej na szczycie głowy. Innym sposobem
na zrozumienie przez dziecko tej ró
Ň
nicy jest porównanie siły strumienia powietrza na
zewn
ħ
trznej powierzchni dłoni przy artykulacji głosek d
Ņ
wi
ħ
cznych i bezd
Ņ
wi
ħ
cznych (przy
pierwszych wyra
Ņ
niej odczuwa si
ħ
Ļ
lad powietrza).
U
Ļ
wiadamianie dziecku udziału wi
ħ
zadeł głosowych przebiega w nast
ħ
puj
Ģ
cej kolejno
Ļ
ci:
•
tłumaczenie zjawiska d
Ņ
wi
ħ
czno
Ļ
ci na samogłoskach wymawianych przez logoped
ħ
,
•
porównywania swojej wymowy samogłosek z wymow
Ģ
logopedy,
•
obserwacji (u siebie i u logopedy) ró
Ň
nic wyst
ħ
puj
Ģ
cych w trakcie wymawiania
nast
ħ
puj
Ģ
cych głosek parami: m - p; n - t; n - s; n - c;
•
u
Ļ
wiadomienie ró
Ň
nic mi
ħ
dzy głoskami d
Ņ
wi
ħ
cznymi i bezd
Ņ
wi
ħ
cznymi,
rozpoczynaj
Ģ
c zawsze od głosek łatwiejszych „f” - „w”.
II Etap - wywoływanie głosek
W terapii mowy bezd
Ņ
wi
ħ
cznej głównie wykorzystuje si
ħ
metody fonetyczne. Najbardziej
charakterystyczne jest to,
Ň
e tylko nieliczne sposoby ud
Ņ
wi
ħ
czniania głosek odnosz
Ģ
si
ħ
w jednakowym stopniu do wszystkich głosek z par opozycyjnych. Inaczej wywołuje si
ħ
głoski d
Ņ
wi
ħ
czne szczelinowe, a inaczej zwarte, czy zwartoszczelinowe.
Wywoływanie głosek: f, w.
Nieprawidłowa wymowa głosek „f” i „w” mo
Ň
e by
ę
nast
ħ
pstwem słabej pracy mi
ħĻ
ni warg,
złej ruchomo
Ļ
ci szcz
ħ
ki i nieprawidłowego zgryzu. Dobrym
ę
wiczeniem przygotowawczym
do wywołania tych głosek jest naprzemienne zagryzanie górnej i dolnej wargi.
Najcz
ħĻ
ciej głoski „f”, „w” uzyskuje si
ħ
w wyniku demonstracji ich prawidłowej wymowy.
Głosk
ħ
„f” mo
Ň
na te
Ň
wywoła
ę
poprzez przyci
Ļ
ni
ħ
cie palcem
Ļ
rodka dolnej wargi do z
ħ
bów
w trakcie dmuchania, za
Ļ
głosk
ħ
„w” uzyskuje si
ħ
analogicznie, tyle,
Ň
e głosk
Ģ
wyj
Ļ
ciow
Ģ
jest
długie wymawianie głoski „u”.
Po wyja
Ļ
nieniu dziecku tej ró
Ň
nicy bardzo cz
ħ
sto wystarczy poprosi
ę
je, by spróbowało
uruchomi
ę
wi
ħ
zadła głosowe w trakcie wymawiania głosek bezd
Ņ
wi
ħ
cznych (np. poprzez
na
Ļ
ladowanie pojazdów: motor, traktor, urz
Ģ
dze
ı
: pralka, mikser, wirówka).
Jednym ze sposobów na
ud
Ņ
wi
ħ
cznianie głosek szczelinowych
(jak równie
Ň
pozostałych,
lecz z mniejszym efektem) jest wymawianie bezd
Ņ
wi
ħ
cznych odpowiedników tych głosek
w izolacji, b
Ģ
d
Ņ
w sylabach w pozycji interwokalicznej. W tej pozycji d
Ņ
wi
ħ
czno
Ļę
samogłoski mo
Ň
e „udzieli
ę
si
ħ
” spółgłosce. Poniewa
Ň
w układach tych d
Ņ
wi
ħ
k jest
pozbawiony znaczenia pacjent mo
Ň
ne si
ħ
skupi
ę
jedynie na jego artykułowaniu. Poleca si
ħ
obni
Ň
y
ę
głow
ħ
, przyci
Ģ
gn
Ģę
brod
ħ
do klatki piersiowej i w takiej pozycji płynnie wymawia
ę
:
awa owo uwu itd.
Innym sposobem - szczególnie przydatnym w terapii młodszych pacjentów
jest powtarzanie
kompleksów d
Ņ
wi
ħ
kona
Ļ
ladowczych
(na
Ļ
ladowanie głosów zwierz
Ģ
t i pojazdów itd.).
Do wywołania d
Ņ
wi
ħ
czno
Ļ
ci
głosek zwartych „b” i „d”
mo
Ň
na wykorzysta
ę
realizacj
ħ
nosowego „m” i „n”. Ł
Ģ
czy si
ħ
je z odpowiednimi głoskami zwartymi w sylabach
(np. mmmba, nnnda, bma, nda). Innym sposobem jest jeden z wariantów metody
substytucyjnej Seemana - w trakcie wymawiania głoski „m” zaciska si
ħ
pacjentowi nozdrza,
co pozwala uzyska
ę
głosk
ħ
„b” i analogicznie z głoski „n” głosk
ħ
„d”.
Kiedy dziecko opanuje ju
Ň
umiej
ħ
tno
Ļę
prawidłowej wymowy pewnej liczby głosek
d
Ņ
wi
ħ
cznych mo
Ň
na wykorzysta
ę
metod
ħ
fonetycznej analogii i fonetycznej asymilacji.
Opieraj
Ģ
si
ħ
one na powtarzaniu par głosek, w toku którego d
Ņ
wi
ħ
czno
Ļę
mo
Ň
e si
ħ
przenie
Ļę
na realizacj
ħ
pozostałych fonemów korelacji. Z reguły ko
ı
czy si
ħ
to powodzeniem w obr
ħ
bie
tego samego stopnia zwarcia.
Oto przykład zastosowania
metody fonetycznej analogii:
gdy chcemy uzyska
ę
„
Ň
”,
a dziecko wymawia ju
Ň
„z” i „w”, prosimy je o wymawianie: f - w - s - z - sz, co z reguły
powoduje,
Ň
e po głosce „sz” automatycznie pojawia si
ħ
głoska „
Ň
”.
Metoda fonetycznej asymilacji,
podobnie jak poprzednia, mo
Ň
e by
ę
stosowana przy
bezd
Ņ
wi
ħ
czno
Ļ
ci cz
ħĻ
ciowej. Polega ona na powtarzaniu okre
Ļ
lonych sylab, czy wyrazów.
Wykorzystuje si
ħ
w niej zjawisko asymilacji wstecznej i post
ħ
powej. Na przykład wsteczna
sylaba „wa” mo
Ň
e by
ę
wykorzystana do
ę
wiczenia d
Ņ
wi
ħ
cznego „d” w wyrazie „dwa”,
a sylaba „wo” - do
ę
wiczenia „dz” w wyrazie „dzwonek”. Lepsze rezultaty osi
Ģ
ga si
ħ
przy
asymilacji post
ħ
powej (perseweracja), np. wwwb, zzzb. Je
Ļ
li pacjent mówi „w”, mo
Ň
na te
Ň
spróbowa
ę
wywoła
ę
„b”, prosz
Ģ
c pacjenta o wypowiedzenie słowa „wbrew” (Kania, 1982).
D
Ņ
wi
ħ
czno
Ļę
głoski „w”
mo
Ň
na uzyska
ę
wykorzystuj
Ģ
c jeden ze sposobów
metody
substytucyjnej,
przekształcaj
Ģ
c głosk
ħ
„ł”
w
„w”
, tj. w trakcie wymawiania „ł” logopeda
przyciska palcem doln
Ģ
warg
ħ
pacjenta, doprowadzaj
Ģ
c tym samym do jej kontaktu
z kraw
ħ
dzi
Ģ
z
ħ
bów (Kania, 1982).
Do uzyskania
głoski „g”
stosuje si
ħ
metod
ħ
Chwatcewa, polegaj
Ģ
c
Ģ
na tym,
Ň
e powtarzanie
sylaby „da” z ingerencj
Ģ
mechaniczn
Ģ
(przyciskanie palcem lub szpatułk
Ģ
przodu j
ħ
zyka), co
w efekcie realizowane jest jako „ga”.
Ę
wiczenia
zmi
ħ
kczonych d
Ņ
wi
ħ
cznych w’, b’, g’ (wi, bi, gi)
opieraj
Ģ
si
ħ
na wywołaniu
i ustabilizowaniu twardych w, b, g, po czym ich zmi
ħ
kczone odpowiedniki pojawiaj
Ģ
si
ħ
zazwyczaj samorzutnie w odpowiednich poł
Ģ
czeniach fonetycznych, np. poprzez ł
Ģ
czenie ich
z samogłosk
Ģ
„i”, tj.: „wi”, „bi”, „gi”.
W praktyce rzadko spotyka si
ħ
przypadki mowy bezd
Ņ
wi
ħ
cznej całkowitej. Cz
ħĻ
ciej
spotykana jest mowa bezd
Ņ
wi
ħ
czna cz
ħĻ
ciowa, w której pewne pary głosek opozycyjnych
(generalnie dotyczy to pary: f - w) s
Ģ
prawidłowo wymawiane i dlatego terapia tego
zaburzenia jest łatwiejsza. Cz
ħ
sto wystarczy wy
ę
wiczenie korelacji d
Ņ
wi
ħ
czno
Ļ
ci w obr
ħ
bie
jednej lub dwóch par, aby doszło do generalizacji (uogólnienia, transferu) na pozostałe
nieprawidłowo realizowane pary.
Opracowanie - Marzena Mieszkowicz - neurologopeda
Strona główna
>
Wady wymowy
>
Rozpoznanie i korekcja
[ Pobierz całość w formacie PDF ]