morza i oceany, Studia Geografia, Hydrologia
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Wybrane aspekty oceanografii
1. Morza i oceany
Wody oceanu Światowego pokrywają
71% powierzchni
Ziemi - 361 mln km
2
.
Ocean Światowy dzielimy na:
Ocean Spokojny
Atlantycki
Indyjski
Lodowaty Północny
Fot. www.balticuniv.uu.se
Morze
jest to wyodrębniona część oceanu zwykle przylegającą do kontynentu ,
oddzieloną od otwartego oceanu wyspami, półwyspami lub podwodnymi
progami utrudniającymi wymianę wód głębinowych. Morza zajmują 11%
powierzchni Oceanu Światowego.
Ze względu na stopień kontaktu z wodami Oceanu Światowego morza moŜna
podzielić na::
- otwarte (np. M. Północne)
- półzamknięte (np. M. Bałtyckie, Śródziemne, Czarne)
- zamknięte (np. M. Kaspijskie)
Morze Śródziemne – najwiĘksze morze półzamkniĘte. W dolnej czĘŚci zdjĘcia
widoczna jest CieŚnina Gibraltar (Fot.www.balticuniv.uu.se )
Pod względem
bilansu wodnego
morza półzamknięte dzielimy na:
- morza o bilansie wodnym dodatnim – w przypadku gdy dopływ wód
(rzecznych, opadowych) jest wyŜszy od parowania (morza stref klimatycznych
wilgotnych np. Morze Bałtyckie)
- morza o bilansie ujemnym – w sytuacji odwrotnej (morza w strefie gorącej
suchej)
Bilans wodny kształtuje m.in. stopień zasolenia wód morskich i wymianę wody
z oceanem. Morza o bilansie dodatnim mają wody mniej zasolone (ze względu
na duŜe zasilanie wodami rzecznymi i opadem), wody okolic zwrotnikowych są
bardziej zasolone (niskie zasilanie woda słodką i silne parowanie, co zwiększa
stęŜenie soli).
Wymiana wody
pomiędzy oceanem a morzem półzamkniętym jest uzaleŜniona
od róŜnic w poziomie wody oraz sytuacji pogodowej (sztormy, dominujące
wiatry itp.). W morzach o bilansie dodatnim przewaŜa odpływ nadmiaru wody
do oceanu, ale następują teŜ wlewy wód oceanicznych w okresach sztormów. Ze
względu na to, Ŝe wody oceaniczne są bardziej zasolone (są cięŜsze) napływ
tych wód następuje zazwyczaj przy dnie.
W morzach o bilansie ujemnym wlew wód oceanicznych jest głównym
sposobem wyrównywania ubytku wody w takich morzach. Ze względu na to Ŝe
wody oceaniczne są w tym przypadku mniej słone (lŜejsze) od wód zasilanego
morza ich napływ następuje zazwyczaj w warstwie powierzchniowej.
Ryc.: Bajkiewicz-Grabowska E., Mikulski Z. 1999 – Hydrologia ogólna – PWN, Warszawa (kolorem
ciemnym zaznaczono wody bardziej zasolone).
Morze Bałtyckie
Bałtyk jest morzem półzamkniętym o bilansie dodatnim. Wymiana wody z
oceanem jest utrudniona. Wlewy słonych wód z Morza Północnego
poprzez cieśniny duńskie są sporadyczne, ze względu na to ich specyficzny
układ i małą głębokość (w niektórych miejscach tylko 18 m): utrudnia to
przepływ cięŜszych słonych wód oceanicznych przy dnie. Fakt ten oraz to,
Ŝe Bałtyk jest zasilany duŜą ilością rzek powoduje, Ŝe wody są w tym
akwenie słabo zasolone (78
%
o
).
Ryc. disc.gsfc.nasa.gov
2. WłaŚciwoŚci wody morskiej.
Zasolenie
Woda morska jest roztworem w skład którego wchodzą
wszystkie znane
pierwiastki chemiczne, ale aŜ 99% masy soli rozpuszczonych stanowią sole
tylko 6 pierwiastków:
Chlor – Sód – Siarka – Magnez – Wapń - Potas
Ryc.: Bajkiewicz-Grabowska E., Mikulski Z. 1999 – Hydrologia ogólna – PWN, Warszawa
Dlaczego woda morska jest słona?
Jest to efekt długotrwałego cyklu geochemicznego (trwającego
setki a nawet miliony lat), a więc wymiany materii pomiędzy
litosferą, biosferą, atmosferą i hydrosferą. W skład tego cyklu
wchodzą m.in. : wydobywanie się magmy zastygającej w bazaltowe
skały, niszczenie skał w cyklu hydrologicznym, niesienie materiału
rzecznego, opady atmosferyczne. Niektóre elementy tego cyklu
trwają miliony lat np. szacuje się Ŝe aktualne stęŜenie sodu w
wodzie morskiej kształtowało się 600 milionów lat.
Ilość rozpuszczonych substancji stałych w określonej objętości określa jej
zasolenie.
Zasolenie
= masa w gramach substancji nieorganicznych rozpuszczonych w 1
kg wody morskiej. WyraŜa się ją w promilach [%
o
].
Za zasolenie wody morskiej odpowiadają
chlorki
(chlorek sodu 78 %
wszystkich soli) - stąd słony smak. Smak gorzkawy wynika z zawartości soli
magnezowych.
Ryc.: Bajkiewicz-Grabowska E., Mikulski Z. 1999 – Hydrologia ogólna – PWN, Warszawa
Średnie zasolenie wód powierzchniowych oceanu wynosi średnio 35 %
o
(33-
37%
o
).
[ Pobierz całość w formacie PDF ]