mozdzek, WSEiT, fizjoterapia, anatomia
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Móżdżek
Położenie
– móżdżek obramowuje główne drogi czuciowe i ruchowe pnia mózgu przez konary górne,
środkowe i dolne. Przyśrodkowo leży robak, bocznie półkule móżdżku, które są o wiele silniej pofałdowane niż
kora mózgowa. Waga móżdżku stanowi 10 % wagi mózgu.
Histologia
– kora móżdżku stanowi 3 warstwowy płaszcz substancji szarej, oddzielony substancją białą od
głęboko położonych jąder móżdżku. Zewnętrzna warstwa to warstwa drobinowa, zawierająca komórki
gwiaździste, koszyczkowate i Golgiego. Druga warstwa – warstwa środkowa zwana również warstwą zwojową
złożona jest z komórek gruszkowatych (Purkiniego). Trzecia warstwa – warstwa wewnętrzna zbudowana jest z
komórek ziarnistych małych i dużych.
Drogi doprowadzające informacje do móżdżku biegną jako 2 rodzaje włókien: mszyste (kiciaste) i pnące.
Włókna mszyste dochodzą bezpośrednio z rdzenia kręgowego drogami rdzeniowo- móżdżkowymi oraz z pnia
mózgu z jąder przedsionkowych, tworu siatkowatego, jąder mostu i niektórych nerwów czaszkowych. Włókna
pnące są natomiast aksonami dróg oliwkowo- móżdżkowych z jądra dolnego oliwki. Oba rodzaje włókien
wstępują do kory móżdżku, lecz po drodze oddają rozgałęzienia bezpośrednio do jąder móżdżku. Ostatecznie
wszystkie sygnały dochodzące do kory móżdżku są integrowane w warstwie zwojowej przez komórki
gruszkowate Purkinjego.
Włókna mszyste kończą się na neuronach ziarnistych tworząc tzw. kłębuszki móżdżkowe. Aksony komórek
ziarnistych wstępują do warstwy drobinowej i jako włókna równoległe tworzą synapsy na dendrytach komórek
Purkinjego. Włókna pnące wstępują do warstwy drobinowej, gdzie tworzą synapsy bezpośrednio na dendrytach
komórek Purkinjego. W tym przypadku do jednej komórki Purkinjego dochodzi tylko jedno włókno pnące.
Drogi odprowadzające móżdżku rozpoczynają się w komórkach Purkinjego i prowadzą do jąder móżdżku.
Komórki te wydzielają jako neurotransmiter kwas gammaaminomasłowy (GABA), który działa hamująco na
neurony jąder móżdżku. Te ostatnie przekazują informacje do ośrodków pnia mózgu i do wzgórza, które jest
stacją przekaźnikową do kory mózgu.
Móżdżek składa się z dwóch półkul połączonych częścią środkową zwaną robakiem.
Móżdżek stanowi złożoną strukturę CUN, w której stosownie do rozwoju filogenetycznego można wyodrębnić
trzy części funkcjonalne:
1- móżdżek stary – archicerebellum,
2- móżdżek dawny – paleocerebellum,
3- móżdżek nowy – neocerebellum.
- Móżdżek stary reprezentowany jest u człowieka przez płat grudkowo – kłaczkowy ta część mózgu nosi też
nazwę móżdżku przedsionkowego. Otrzymuje on wpływy z narządu przedsionkowego oraz z jąder
przedsionkowych. Główne drogi odprowadzające biegną z powrotem do jąder przedsionkowych bezpośrednio z
komórek gruszkowatych kory płata grudkowo – kłaczkowego. Stamtąd informacje są przekazywane m.in. do
rdzenia kręgowego i jąder nerwów czaszkowych zawiadujących ruchami gałek ocznych. Móżdżek
przedsionkowy odgrywa więc rolę w kontroli postawy ciała (równowagi) i koordynacji ruchów gałek ocznych.
Zwierzęta, u których płat ten został uszkodzony, chodząc zataczają się szeroko, mają tendencję do upadku i
niechęć do chodzenia bez podparcia. Wybiórcze wycięcie płata grudkowo – kłaczkowego znosi u zwierząt
objawy choroby lokomocyjnej.
- Móżdżek rdzeniowy (móżdżek dawny) obejmuje znaczną część robaka, przedni płat i języczek oraz piramidę
dolną. Do tego dochodzi jeszcze przykłaczek. Dochodzą do niego przede wszystkim informacje z rdzenia
kręgowego i nerwów czaszkowych. Drogi odprowadzające wiodą z komórek gruszkowatych do jąder, a stamtąd
do ośrodków pnia mózgu, głównie do jądra czerwiennego, jąder przedsionkowych tworu siatkowatego.
Rozpoczynające się w tych ośrodkach drogi zstępujące do motoneuronów (czerwienno- rdzeniowa,
przedsionkowo – rdzeniowa i siatkowo- rdzeniowa) dają możliwość bieżącej modyfikacji wykonywanych
ruchów.
- Móżdżek nowy zwany korowym tworzą boczne części półkul móżdżku. Otrzymuje on informacje z pól
ruchowych kory mózgu – pośrednio, poprzez jądra mostu. Drogi odprowadzające biegną z komórek Purkinjego,
poprzez jądro zębate móżdżku, przede wszystkim do wzgórza, a stamtąd do kory przedruchowej. Móżdżek
korowy oddziałuje więc zwrotnie na korę mózgu, modulując planowanie ruchów.
Czynności móżdżku
Czynności móżdżku związane są przede wszystkim z koordynacją, dostosowaniem i płynnością ruchów,
kontrolą prawidłowego napięcia mięśniowego. Otrzymuje on informacje z kory ruchowej, proprioreceptorów,
skórnych receptorów dotykowych, receptorów słuchowych, wzrokowych i nawet receptorów trzewnych.
Móżdżek stale porównuje aktualną pozycję ciała z zamierzoną, sygnalizowaną przez korę mózgową. Zwierzęta
z uszkodzeniami móżdżku w spoczynku nie wykazują żadnych zaburzeń, oprócz zmian w odruchach
rozciągania. Dopiero w ruchu pojawiają się zaburzenia- wszystkie ruchy odznaczają się znaczną ataksją,
określaną jako nieskoordynowanie wywołane zaburzeniem szybkości, zakresu, siły i kierunku ruchów. Efektem
jest „pijany”, szeroki i niepewny chód, zaburzenia zborności ruchów związanych z mową, co powoduje mowę
zamazaną- ataksja. Inne ruchy dowolne też są zaburzone, np.: gdy osoba z uszkodzeniem móżdżku próbuje
dotknąć palcem jakiegoś przedmiotu, jego palec mija się z celem. Dysmetria ta jest natychmiast korygowana,
ale korekta jest nadmierna, w wyniku czego palec oscyluje tam i z powrotem. Oscylacja ta nazywa się drżeniem
namiarowym lub chorobą móżdżkową. Innym przykładem jest niemożliwość zahamowania ruchu np.: jeśli
chory zgina ramię przeciwko jakiemuś oporowi i opór ten zostanie usunięty, ramię zgina się nadal. Jest to znane
jako zjawisko odrzutu. Poza tym chorzy mają trudność z wykonaniem ruchów odbywających się w więcej niż
jednym stawie (dekompozycja ruchów) oraz z wykonaniem szybkiego naprzemiennego ruchu np. nawracania i
odwracania dłoni. Zaburzenie to nosi nazwę adiadokinezji. Występuje również atonia czyli brak tonicznego
napięcia w mięśniach, astazja czyli wyraźne wahania głowy i kończyn w odpowiedzi na silniejsze sygnały z
receptorów błędnikowych pozbawionych hamujących wpływów móżdżku. Astenia- wskutek braku
móżdżkowych wpływów hamujących mięśnie wykonują zbyt dużo ruchów niecelowych, wobec czego szybko
się męczą. Utrzymywanie się zmian wywołanych przez wyłączenie móżdżku po tej samej stronie ciała wynika
stąd, że móżdżek wpływa na mięśnie przez drogi, które się nie krzyżują bądź takie, które krzyżują się dwa razy.
Okazało się także, że niektóre połączenia pomiędzy neuronami móżdżku ulegają modyfikacji w czasie
wykonywania ruchów, co wskazuje na istotną rolę w procesach adaptacji do zmieniających się warunków i
uczenia się czynności ruchowych.
Na podstawie struktury móżdżku i wzajemnych połączeń funkcjonalnych pomiędzy różnymi jego częściami a
innymi obszarami CUN można przyjąć, że móżdżek spełnia następujące funkcje:
- stanowi rodzaj „banku pamięciowego” jednostek motorycznych zawierającego aktualne informacje o
wzorcach ruchowych i o stanie aktualnie pobudzanych jednostek motorycznych,
- ciągle uaktualnia „krótkoterminowe” ślady pamięciowe dzięki informacjom napływającym tu stale z
proprioreceptorów mięśniowych i skórnych i przekazuje odpowiednie sygnały do kory mózgu (do ośrodków
korowych planowania czynności ruchowych) o bieżącym stanie czynnościowym mięśni,
- stale „uaktualnia” swój bank pamięciowy przez bieżące informacje ze wszystkich właściwie receptorów
organizmu, a szczególnie z proprioreceptorów mięśniowych, jeśli zaś zostanie „zapytany” przez ośrodki korowe
mózgu, w związku z zamierzanym ruchem, to przekazuje do niego szczegółowe informacje o mięśniach
mających wykonać określone czynności ruchowe, dając stosowną poprawkę do tych zamierzanych czy też
aktualnie wykonywanych ruchów.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]