Moduł 3, med, Metodologia
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Prowadzenie badań naukowych
Prowadzenie badań naukowych
Wstęp
1. Schemat organizacji badań
1.1. Wybór tematu, przedmiotu i celu badań
1.2. Typologia zmiennych i wyjaśnianie związków między zmiennymi
1.3. Badania pilotażowe
2. Wybór terenu i dobór próby badawczej
3. Porządkowanie materiałów badawczych
4. Analiza danych i wnioskowanie
4.1. Ilościowa i jakościowa analiza danych
4.2. Wnioskowanie
5. Publikacja rezultatów badań
5.1. Praca dyplomowa
5.2. Artykuł naukowy
Słownik
Bibliografia
Literatura podstawowa
Literatura dodatkowa
1
Prowadzenie badań naukowych
Wstęp
W tym module studenci poznają schemat organizacji badań naukowych. Dowiedzą się,
jakie czynności powinien wykonać badacz w fazie koncepcyjnej. Poznają też ogólne
zasady prowadzenia badań właściwych, a także opanują sposoby określania terenu badań
i doboru próbki badawczej w zależności od stosowanej metody i technik badawczych.
Dzięki wiadomościom zawartym w module zapoznają się ze sposobami porządkowania
różnorakich materiałów badawczych, opanują sposoby analizowania danych i wyciągania
wniosków badawczych oraz dowiedzą się, jakie są sposoby publikowania rezultatów pracy
badawczej.
2
Prowadzenie badań naukowych
1. Schemat organizacji badań
Organizacja procesu badawczego zależy od charakteru i celu badań, od terenu, na
którym są one prowadzone oraz od planowanych metod i technik badawczych. Poprawnie
zorganizowane badania naukowe wymagają uwzględnienia poszczególnych elementów
zawartych w przedstawionym poniżej schemacie, który obejmuje dwie fazy:
⎯
fazę koncepcyjną,
⎯
fazę wykonawczą.
Oto ów schemat organizacji badań:
1. Faza koncepcyjna:
⎯
temat — przedmiot, cel, uzasadnienie,
⎯
problemy badawcze,
⎯
hipotezy badawcze,
⎯
wybór terenu badań i dobór próby,
⎯
typologia zmiennych,
⎯
schemat wyjaśniania związków między zmiennymi,
⎯
typologia wskaźników do zmiennych,
⎯
metody, techniki i narzędzia badań,
⎯
definicje teoretyczne ważniejszych pojęć,
⎯
badania pilotażowe,
⎯
ostateczna wersja problemów badawczych, hipotez teoretycznych i narzędzi badań,
⎯
harmonogram badań,
⎯
bibliografia.
2. Faza wykonawcza:
⎯
przeprowadzenie badań właściwych,
⎯
uporządkowanie materiałów badawczych,
⎯
opracowanie klucza kodyfikującego,
⎯
kodyfikacja i opracowanie statystyczne,
⎯
analiza jakościowa, klasyfikacja zagadnień i zależności,
⎯
weryfikacja hipotez,
⎯
opracowanie teoretyczne.
Przedstawiony tu schemat pracy badawczej jest rozwiązaniem czysto teoretycznym. Nie
wszystkie wymienione etapy muszą być zrealizowane w konkretnym badaniu. By
zachować poprawność metodologiczną naszego badania, powinniśmy jednak dążyć do
3
Prowadzenie badań naukowych
zrealizowania większości zaproponowanych etapów i równoczesnego przestrzegania
kolejności etapów postępowania badawczego. Większość elementów poszczególnych faz
została omówiona w poszczególnych tematach modułów 1–3. Skupimy się zatem tylko
na
tych przedsięwzięciach, które nie zostały szerzej omówione.
1.1. Wybór tematu, przedmiotu i celu badań
Wybór ten stanowi jedno z najtrudniejszych zadań w fazie koncepcyjnej. W przypadku
prac dyplomowych tematy badań są najczęściej w sposób ogólny określane przez
promotora lub proponowane przez samego dyplomanta. Temat badania naukowego
powinien spełniać co najmniej trzy wymogi:
⎯
być badawczo dostępny,
⎯
być realny finansowo,
⎯
budzić emocjonalne zainteresowanie.
Studenci, wybierając tematy prac dyplomowych, zazwyczaj wykazują skłonności do
formułowania bardzo ogólnych i obszernych zakresowo tematów, które bardziej pasują
na rozprawę habilitacyjną niż pracę licencjacką. Dlatego też w większości przypadków
w wyniku poszukiwań bibliograficznych, badań pilotażowych i zdobywania nowych danych
temat pracy ulega znaczącym modyfikacjom. Zalecanym rozwiązaniem jest tutaj
uzupełnienie tytułu odpowiednim podtytułem. Zawsze jednak należy mieć jasno
sprecyzowany cel pracy i zmieniać go tylko w uzasadnionych przypadkach (Gambarelli,
Łucki, 1998: 38). Temat pracy nie powinien dopuszczać różnych interpretacji jej
zawartości. Dlatego też we wstępie należy szczegółowo objaśnić tytuł i określić zakres
rzeczowy pracy.
1.2. Typologia zmiennych i wyjaśnianie związków między zmiennymi
Opisując określone zjawisko czy proces społeczny, dokonujemy typologii głównych cech
(zmiennych) tego stanu.
Typologia zmiennych
to rozbicie pojęcia na elementy przezeń
oznaczone lub inaczej przełożenie pojęcia na język empiryczny — obserwowalnych
mierzalnych równoważników (Pilch, 1995: 31). Zmienne mogą być wyrażane ilościowo
lub jakościowo. Ważniejsze jest jednak określenie kierunku zależności pomiędzy nimi —
ustalenie, które wpływają na inne, a które ulegają tym wpływom. W zależności od tego
jedne zmienne nazywamy
zmiennymi niezależnymi
, zaś drugie —
zmiennymi
zależnymi
. W rozwiniętych badaniach empirycznych spotykamy wielką różnorodność
4
Prowadzenie badań naukowych
zmiennych. Ich nazwy wskazują zazwyczaj na funkcję, którą spełniają zmienne
w badaniach. Mówi się zatem o zmiennych pośredniczących, selekcyjnych, kontrolnych
itp.
Niezwykle trudnym zadaniem koncepcyjnym jest ustalenie przypuszczalnych zależności
pomiędzy poszczególnymi zmiennymi, kierunku tych zależności oraz ich rodzaju (tzn. czy
są to zależności genetyczne, sprawcze, czy raczej strukturalne — czyli
współwystępowanie) (Pilch, 1995: 182–184). Niekiedy jednak ustalenie samych
zmiennych i zależności występujących między nimi okazuje się zabiegiem
niewystarczającym. Zmuszeni wówczas jesteśmy do ustalenia dla każdej zmiennej takich
empirycznych cech (wskaźników), które w sposób niewątpliwy wskażą, że rozważana
przez nas cecha jest właśnie sobą i odróżnia się od innej.
Wskaźniki
powinny być:
empiryczne
i
obiektywne
. Jeśli jest to niemożliwe, tworzymy wówczas
wskaźniki
definicyjne
. Istnieje także grupa wskaźników określanych jako
wskaźniki
inferencyjne
(Zaczyński, 1995: 37–38).
1.3. Badania pilotażowe
Etap ten odgrywa kluczową rolę w procesie postępowania badawczego. Pozwala na
zweryfikowanie naszej wstępnej wiedzy o terenie badań, wszystkich występujących na
nim zależnościach i zróżnicowaniu. Stanowi także okazję do zweryfikowania poprawności
przygotowanych przez nas narzędzi badawczych.
Za pomocą badań pilotażowych sprawdzamy zatem trafność i rzetelność opracowanych
narzędzi (komunikatywność języka pytań). Weryfikujemy także wielkość i dobór próby
badawczej. Zazwyczaj dopiero w badaniu pilotażowym okazuje się, że niektóre elementy
są badawczo niedostępne (brak zgody na udostępnienie danych, przeprowadzenie badań
ankietowych wśród określonej grupy respondentów itd.).
Po zakończeniu badań pilotażowych ponownie wracamy do problemów i hipotez. Często
na tym etapie zmuszeni jesteśmy dokonać głębokiej korekty problemów badawczych
i postawionych hipotez roboczych, co w szczególnie drastycznych przypadkach kończy się
zmianą tematu pracy dyplomowej. Elementem kończącym fazę koncepcyjną jest
opracowanie szczegółowego
harmonogramu badania
— jest to szczególnie zalecane
początkującym adeptom sztuki badawczej, gdyż stanowi podstawowy bodziec do
systematycznej pracy i stwarza zarówno dyplomantowi, jak i promotorowi szansę pełnej
kontroli postępów przy pracy dyplomowej.
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]